| ||||||||||||
Ocena wiedzy mężczyzn na temat objawów z dolnych dróg moczowychSkuteczne leczenie z powodu objawów z dolnych dróg moczowych (LUTS) zależy między innymi od dobrego poziomu wiedzy chorego w tym zakresie. W badaniu obejmującym 10 tys. mężczyzn wykazano bardzo dobry poziom wiedzy na temat Łagodnego rozrostu stercza (BPH) i LUTS tylko u połowy badanych. Autorzy zalecają dalsze działania edukacyjne w tym obszarze, które powinny być prowadzone zgodnie z zaleceniami urologicznych towarzystw naukowych. Łagodny rozrost gruczołu krokowego (benign prostatic hyperplasia - BPH) jest jedną z najczęstszych chorób występujących u mężczyzn po 50. roku życia. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia rozpowszechnienie BPH w Europie może sięgać nawet 50% populacji męskiej. Schorzenie to stanowi poważny problem zdrowia publicznego ze względu na powszechność występowania, postępowy rozwój choroby i związane z nią koszty [1, 2]. Istotnym czynnikiem ryzyka BPH jest wiek - w badaniach anatomopatologicznych u 50% mężczyzn w wieku 60 lat i u 90% w wieku 85 lat stwierdza się BPH [3]. W Polsce w ostatnich dziesięcioleciach obserwujemy stale postępujące starzenie się społeczeństwa. Według danych GUS na 2015 rok średnia długość życia mężczyzn w Polsce wynosiła 73,6 lat. Jest to o 7,4 lat więcej niż w 1990 roku. Można więc się spodziewać, że problem BPH będzie dotyczył coraz większej grupy mężczyzn. Terapia objawów ze strony dolnych dróg moczowych (lower urinary tract symptom - LUTS), będących najczęściej konsekwencją BPH, obejmuje zarówno zmianę codziennych zachowań, jak i stosowanie leków o różnym mechanizmie działania - począwszy od preparatów ziołowych, a skończywszy na złożonej farmakoterapii. W sytuacjach postępu choroby pomimo leczenia zachowawczego stosowane są różne, coraz częściej minimalnie inwazyjne, metody leczenia zabiegowego [4]. Wybór odpowiedniej metody terapeutycznej musi być oparty na indywidualnym podejściu do każdego pacjenta i dopasowany do jego oczekiwań. Należy jednak podkreślić, że nawet najlepiej postawiona diagnoza i dobrana farmakoterapia nie będą skuteczne, jeśli nie nawiąże się odpowiednia współpraca pomiędzy pacjentem a lekarzem. Można zatem oczekiwać, że poprawa tych relacji i zwiększenie stopnia przestrzegania zaleceń lekarskich zapewnią lepszą kontrolę choroby, skuteczniejsze przeciwdziałanie jej postępowi, a co jest z tym związane - zmniejszenie kosztów społecznych wynikających z BPH. Wzrost świadomości pacjenta dotyczący choroby poprawia stopień przestrzegania zaleceń lekarskich i tym samym zwiększa odsetek skutecznie leczonych chorych, co przekłada się na poprawę ich jakości życia [5]. Materiał i metodaW badaniu dotyczącym wiedzy chorych na temat objawów i leczenia BPH wzięło udział 10 tys. mężczyzn. Wybór respondentów był losowy i prowadzony przez firmę badawczą odpowiedzialną za przeprowadzenie projektu. Do badania włączeni byli mężczyźni z objawami LUTS, którzy wyrazili świadomą zgodę na wzięcie udziału w badaniu. Urolog w czasie kontrolnej wizyty lekarskiej przeprowadzał z pacjentem wywiad sprawdzający wiedzę w zakresie LUTS. Po zakończeniu wizyty lekarz wprowadzał zgromadzone informacje do anonimowego kwestionariusza. Zebrano podstawowe dane socjodemograficzne (tab. 1), informacje dotyczące stanu zamieszkania, czasu leczenia z powodu BPH oraz występowania chorób towarzyszących. Kwestionariusz wiedzy składał się z 9 pytań obejmujących istotne zagadnienia dotyczące LUTS: budowy anatomicznej, diagnostyki i objawów, podstawowych metod terapii. Zestaw pytań przedstawia tabela 2. Ankietowani dokonywali wyboru odpowiedzi pomiędzy "tak", "nie" lub "nie wiem". Arbitralnie ustalono punktację za udzielenie poprawnej odpowiedzi - 4 pkt, błędnej - 0 pkt. W ocenie poziomu wiedzy określono, iż wynik do 9 pkt świadczy o bardzo niskim poziomie wiedzy; 10-18 pkt - niskim poziomie wiedzy; 19-27 pkt - dobrym poziomie i powyżej 28 pkt bardzo dobrym poziomie wiedzy.
Analiza statystycznaPrzeprowadzono analizę statystyczną korelacji analizowanych parametrów oraz udzielonych odpowiedzi przy użyciu pakietu STATISTICA 10.0 (StatSoft, Inc., 2011) z zastosowaniem korelacji Spermana, test U Manna-Whitneya i ANOVA rang Kruskalla-Wallisa oraz odpowiadające testy post-hoc. We wszystkich analizach jako istotną przyjęto wartość prawdopodobieństwa testowego p ≤ 0,05. WynikiWiększość badanych mężczyzn (ponad dwie trzecie) była w wieku powyżej 60. roku życia. W małych miastach i na wsi zamieszkiwała jedna trzecia badanej grupy. Blisko połowa miała wykształcenie podstawowe lub zawodowe. Co dziesiąty mężczyzna ukończył wyższe studia. Co drugi mężczyzna był emerytem lub rencistą, a pozostali nadal byli czynni zawodowo. Istotną część (ponad dwie trzecie) stanowili mężczyźni zamieszkujący wspólnie z rodziną. Ponad połowa pacjentów zgłaszała umiarkowaną codzienną aktywność fizyczną, a co trzeci nie uprawiał żadnego sportu. Szczegóły dotyczące danych socjodemograficznych przedstawia tabela 1. Najczęściej współistniejącymi chorobami były nadciśnienie tętnicze (prawie u połowy badanych) oraz cukrzyca i choroba wieńcowa (u co piątego mężczyzny) (dane nieraportowane w tym opracowaniu). W istotnie niewielkim odsetku chorzy zgłaszali współtowarzyszące zaburzenia wzwodu. Zdecydowana większość badanych była leczona z powodu LUTS od wielu lat. Tylko u co dziesiątego chorego wdrożono leczenie w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed przeprowadzeniem wywiadu. Wiedza na temat LUTSAnaliza uzyskanych danych z odpowiedzi na pytania dotyczące wiedzy w zakresie LUTS pozwoliła scharakteryzować badaną grupę w sposób przedstawiony poniżej. Zdecydowana większość badanych zdaje sobie sprawę, iż tylko regularne i we właściwych, zalecanych dawkach przyjmowanie leków może skutecznie zmniejszyć objawy LUTS. Istotna część badanych (niespełna jedna czwarta) uznała lub nie miała zdania, iż stercz jest narządem występującym także u kobiet. Co trzeci badany był przekonany o braku związku łagodnego rozrostu stercza z rakiem tego narządu. Większość chorych właściwie potrafiła zdefiniować LUTS uznając, iż częste oddawanie moczu w ciągu dnia i w nocy, gwałtowne parcie na mocz, wąski lub przerywany strumień moczu są objawami tego schorzenia. Tylko kilka procent mężczyzn nie wiedziało, w jakim celu lekarz wykonuje badanie palcem przez kiszkę stolcową. Blisko połowa respondentów zauważyła związek zaburzeń wzwodu z łagodnym rozrostem stercza. Około trzech czwartych badanych zdawało sobie sprawę z istotności urologicznych badań okresowych mężczyzn powyżej 50. roku życia oraz z faktu, iż takie badania umożliwiają wdrożenie leczenia w odpowiednim momencie i skutecznie zapobiegają powikłaniom LUTS. Najwięcej prawidłowych odpowiedzi (86,2%) udzielono na pytanie nr 6 - czy badanie per rectum jest badaniem pozwalającym ocenić gruczoł krokowy. Natomiast najmniej prawidłowych odpowiedzi (39,7%) udzielono na pytanie nr 4 - czy łagodny rozrost stercza jest chorobą nowotworową, zagrażającą życiu pacjenta. U połowy mężczyzn stwierdzono bardzo dobry poziom wiedzy, a 19,1% z całej grupy odpowiedziało prawidłowo na wszystkie zadane w teście pytania. Tabela 2 przedstawia odsetki odpowiedzi na pytania dotyczące wiedzy mężczyzny na temat LUTS, a tabela 3 łączne wyniki określające poziom tej wiedzy. Korelacje pomiędzy badanymi zmiennymiW wykonanej analizie statystycznej stwierdzono korelację wszystkich badanych zmiennych z liczbą poprawnych odpowiedzi (p <0,05). Ujemna korelacja dotyczyła: mężczyzn starszych, zamieszkałych na wsi i w małych miastach, z niższym wykształceniem, brakiem zatrudnienia, brakiem aktywności fizycznej, niepozostających w związkach lub podlegających opiece instytucjonalnej, mężczyzn z tzw. dodatnim wywiadem rodzinnym w aspekcie LUTS oraz chorych z dłużej trwającym schorzeniem.
DyskusjaW związku z powszechnym dostępem do internetu i urządzeń mobilnych coraz więcej pacjentów urologicznych korzysta z tych narzędzi jako źródła wiedzy medycznej. W istotnej części są to wiarygodne źródła akademickie lub strony biomedyczne [6]. Zazwyczaj w każdym z takich materiałów jako pierwsze przedstawione są informacje o anatomii narządu objętego zainteresowaniem. Wydawałoby się, ze pacjenci znają podstawy budowy ciała człowieka, szczególnie jeśli dotyczy to organu dotkniętego chorobą. Jednakże badanie przeprowadzone przez Weidmana i wsp. wskazuje, że wielu z nich nie wie, gdzie znajdują sie kluczowe narządy, jak płuca, żołądek, nerki [7]. Może to mieć poważny wpływ na jakość komunikacji między pacjentem a lekarzem. W przeprowadzonej przez autorów analizie aż jedna czwarta chorych nie wiedziała lub nie miała zdania na temat, czy stercz występuje wyłącznie u mezczyzn (prawie 12% respondentów odpowiedziało, ze wystepuje u kobiet). Co prawda w literaturze fachowej można znaleźć informacje o tzw. żeńskim gruczole, który określany jest jako gruczoł Skene'a i opisany był po raz pierwszy w 1672 roku przez Reijniera de Graafa, jednak fakt ten nie usprawiedliwia nieznajomości prawidłowej anatomii [8]. Wyniki ankiety autorów wskazują, ze wciąż istnieje potrzeba edukacji w zakresie podstawowych wiadomości dotyczących anatomii prawidłowej, a lekarze nie powinni wychodzić z założenia, że ta wiedza jest dla pacjentów oczywista. Informacje dotyczące anatomii powinny być częścią pierwszego wywiadu i rozmowy lekarskiej, a także każdego materiału edukacyjnego dotyczącego BPH skierowanego do pacjentów. Łagodny rozrost stercza to schorzenie charakteryzujące się hiperplazją komórek gruczołowych i podścieliska gruczołu krokowego. Powiększony gruczoł może powodować powstanie przeszkody podpęcherzowej, tj. zwężenie drogi odpływu moczu z pęcherza [9]. Konsekwencją takiego stanu są zmiany kliniczne w postaci zespołu symptomów chorobowych określanych łącznie zespołem objawów ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS), które dzieli się na objawy przeszkodowe i objawy podrażnieniowe. Do objawów przeszkodowych, dotyczących fazy wydalania moczu, należą: trudność z rozpoczęciem mikcji, osłabienie siły strumienia moczu, przerywany strumień moczu, wydłużenie czasu oddawania moczu, wykapywanie moczu pod koniec mikcji, uczucie zalegania moczu w pęcherzu. Do objawów podrażnieniowych, dotyczących fazy gromadzenia moczu, należą: częstomocz, nokturia, naglące parcia na mocz, niemożność powstrzymania mikcji. Brak takich wiadomości może powodować nierozpoznanie symptomów wywołanych BPH, a w związku z tym niezgłaszanie się mężczyzn z tego powodu do lekarza. W badaniu Shabsigha i wsp. 29% pacjentów nie zgłosiło się do lekarza, gdyż nie wiedziało, że występujące u nich dolegliwości związane są z powiększonym sterczem [10]. Równocześnie z badania dotyczącego poziomu wiedzy o tym schorzeniu, przeprowadzonego przez Sierżantowicza i wsp. wynika, że objawy i metody leczenia tej choroby są dziedziną, z której istotna część badanych (>25%) chciałaby poszerzyć swoją wiedzę [11]. W badaniu autorów znaczna większość respondentów potrafiła właściwie określić objawy wynikające z BPH, wskazując na najważniejsze: częste oddawanie moczu w ciągu dnia i nocy, gwałtowne parcie na mocz, wąski lub przerywany strumień moczu. Jednak 20% przebadanych nie miało wiedzy na temat korelacji pomiędzy BPH a wywołanymi tym schorzeniem objawami. Łagodne powiększenie stercza nie jest stanem zagrażającym życiu, a poważne powikłania, takie jak natychmiastowe zatrzymanie moczu czy uropatia z niedrożnością dróg moczowych, rozwijają się stosunkowo rzadko [12]. Z definicji jest to zmiana łagodna i nie powinno się jej utożsamiać z rakiem. Poruszany w wielu badaniach związek BPH i raka gruczołu krokowego jest kontrowersyjny. Co prawda istnieją badania sugerujące wspólne podłoże patofizjologiczne obu schorzeń, wskazując na przyczyny genetyczne, hormonalne czy zapalne, jednak na poziomie komórkowym i molekularnym żadne z dotychczasowych badań nie potwierdziło, że tkanka objęta BPH jest prekursorem tkanki nowotworowej [13, 14]. Wydaje się niepokojące, że w badaniu autorów aż 60% respondentów stwierdziło lub wyraziło niepewność, iż łagodny rozrost stercza jest chorobą nowotworową zagrażającą życiu. Niewiedzę pacjentów dotyczącą tak kluczowej kwestii potwierdza badanie Holmesa-Rovnera i wsp., w którym ponad połowa pacjentów wskazała na związek BPH z rakiem gruczołu krokowego [14]. Nierzadko pacjenci traktują dolegliwości związane z łagodnym rozrostem stercza jako pierwsze objawy raka tego narządu. Rekomendacje Europejskiego Towarzystwa Urologicznego podkreślają, że rozmowa na temat LUTS i zapewnienie o braku jednoznacznego związku pomiędzy LUTS a nowotworem powinna być elementem każdego wywiadu lekarskiego przeprowadzonego u pacjenta [4]. Badanie stercza palcem przez kiszkę stolcową (per rectum), (digital rectal examination - DRE) jest istotnym elementem przedmiotowego badania urologicznego. Jest to badanie proste, tanie i możliwe do przeprowadzenia w każdym gabinecie lekarskim. Pozwala na określenie wielkości, kształtu, spoistości narządu oraz obecności nieprawidłowych guzków (wyczuwanie zmiany nowotworowej jest możliwe, gdy guz ma wielkość >0,2 ml), jednak pozostawia pewne niedoszacowanie w aspekcie objętości, które jest tym większe, im większy jest gruczoł [15-17]. Europejskie Towarzystwo Urologiczne rekomenduje badanie per rectum jako rutynową składową badania przedmiotowego każdego pacjenta z LUTS [4]. Z analizy autorów wynika, że zdecydowana większość pacjentów wie, na czym polega badanie per rectum i w jakim celu jest wykonywane. Niespełna 10% pacjentów twierdzi, że badanie palcem przez odbytnicę nie jest badaniem pozwalającym ocenić gruczoł krokowy. Jak wynika z badania analizującego zdrowie i zachowania zdrowotne mieszkańców Polski z 2014 roku, co trzeci mężczyzna (wiek powyżej 40 lat) miał badanie lekarskie stercza [18]. Częstość wykonywania takiego badania rośnie wraz z wiekiem - w przypadku 40-latków tylko co 9 był przebadany, a wśród mężczyzn 70-letnich lub starszych dwie trzecie. W badaniu urologicznym istotną rolę pełni również wywiad lekarski, w czasie którego wykorzystywane są specjalne narzędzia, między innymi kwestionariusz IPSS (International Prostate Symptom Score), a także dzienniczek mikcji umożliwiający obiektywizację częstości i objętości oddawanego moczu. W razie potrzeby zalecane są dodatkowe badania, np. USG dróg moczowych z oceną zalegania moczu po mikcji, badanie urodynamiczne lub inne. Ważne znaczenie mają również badania laboratoryjne - badanie ogólne moczu czy oznaczenie stężenia PSA (prostate-specific antygen - PSA) w surowicy. Badanie to, pomimo wysokiej czułości, ma niską swoistość, co powoduje wiele niedogodności w interpretowaniu wyniku, a w związku z tym nakazuje rozsądne wykorzystywanie tego markera. Fakty te spowodowały, iż obecnie PSA nie jest zalecane jako narzędzie populacyjnych badań przesiewowych. Natomiast stosowane jest często w formie tzw. skriningu oportunistycznego - nieregularnego oznaczania stężenia PSA inicjowanego przez pacjentów i/lub ich lekarzy [4]. Według rekomendacji Europejskiego Towarzystwa Urologicznego pomiar stężenia PSA powinien być przeprowadzony tylko u pacjentów poinformowanych o możliwym ryzyku niejednoznacznych wyników (nadrozpoznawalność oraz potencjalnie zbędne leczenie) i korzyściach tego badania [4]. Zaproponowanie indywidualnej strategii mającej na celu wczesne wykrycie nowotworu może być zasadne tylko u określonej grupy mężczyzn o podwyższonym ryzyku zachorowania na raka gruczołu krokowego i tylko jeśli przewidywana długość życia szacowana jest na nie mniej niż 10-15 lat. Oznaczenie stężenia PSA powinno być rozważane wśród mężczyzn powyżej 50. roku życia, a w młodszych grupach wiekowych przy istnieniu obciążającego wywiadu rodzinnego lub u Afroamerykanów [4]. Istotnym faktem ograniczającym zgłaszanie się mężczyzn z objawami LUTS do lekarza jest wciąż uznawanie wyżej wymienionych objawów za wstydliwe i krępujące [19]. Wyniki ankiety autorów wskazują, że jedna piąta pacjentów nie widzi potrzeby przeprowadzenia badania urologicznego u mężczyzn w wieku powyżej 50 lat, którzy nie odczuwają żadnych dolegliwości. Historia naturalna rozwoju łagodnego rozrostu stercza ma charakter postępujący [3]. Pacjent, u którego zdiagnozowano BPH, powinien pozostawać pod kontrolą lekarza. Monitoring klinicznej progresji choroby pozwala poprawić świadomość pacjentów na temat BPH. Dotyczy to szczególnie pacjentów, u których zastosowano strategię tzw. bacznej obserwacji [20]. Niepokojące jest, że prawie 30% respondentów nie uznało, iż okresowe badania gruczołu krokowego pozwalają na wdrożenie leczenia oraz zapobieganie powikłaniom czy też konieczności leczenia operacyjnego. Terapia pacjentów z BPH powinna być dostosowana do stadium choroby, która wraz z upływem czasu może postępować. Ponadto bardzo ważnym celem leczenia BPH jest zapobieganie wystąpieniu groźnych powikłań. Zatem niezwykle istotne są regularne wizyty u lekarza, który monitoruje przebieg choroby i może zaproponować najwłaściwsze leczenie dla danego chorego. Aktualne wytyczne dotyczące leczenia farmakologicznego BPH obejmują między innymi stosowanie leków blokujących receptor α1-adrenergiczny, leków blokujących 5α-reduktazę lub kombinację tych preparatów [4, 21]. Celem terapii jest ograniczenie objawów LUTS i niekorzystnych następstw BPH. Tylko regularne przyjmowanie leków daje wymierne efekty oraz poprawia jakość życia pacjentów [22]. Często pacjent wymaga długoterminowego stosowania leków, a w związku z tym powinien być w pełni świadomy zasadności takiego postępowania, możliwych działań ubocznych, właściwej dawki. W pracy oceniającej 1,5 mln mężczyzn leczonych z powodu LUTS tylko 29% badanych zgodnie z zaleceniami kontynuowało terapię po 12 miesiącach od jej rozpoczęcia [23]. Poza właściwym poziomem świadomości zdrowotnej dotyczącej konieczności stałej terapii wiele faktów może mieć wpływ na jej przerwanie, między innymi postęp naturalny choroby i wynikający z tego brak przekonania o skuteczności dotychczasowej terapii, działania niepożądane związane z lekiem czy sytuacja materialna pacjenta. Z przeprowadzonej przez autorów analizy wynika, że zdecydowana większość respondentów rozumie, iż regularne przyjmowanie leków jest kluczowe dla powodzenia terapii, a co za tym idzie zmniejszenia dolegliwości związanych z BPH. Ponad 80% przebadanych pacjentów ma również świadomość, że nie można według własnego uznania redukować częstości przyjmowania leków. W badaniu obejmującym Polaków z rozpoznaniem BPH aż 71,9% z nich miało zaburzenia wzwodu zdiagnozowane w oparciu o kwestionariusz do oceny życia płciowego mężczyzn (The International Index of Erectile Function - IIEF-5) [24]. Należy jednak zauważyć, że zarówno BPH, jak i zaburzenia wzwodu są to schorzenia dotykające mężczyzn w starszym wieku. Badanie MMAS (Massachusetts Male Aging Study) wykazało, że zaburzenia wzwodu w stopniu umiarkowanym bądź znacznym dotykają aż 34,8% mężczyzn w wieku 40-70 lat [25, 26]. Z przeprowadzonej przez autorów analizy wynika, że połowa respondentów (56,1%) dostrzega związek pomiędzy zaburzeniami wzwodu i łagodnym rozrostem stercza. Do wystąpienia zaburzeń wzwodu predysponuje nie tylko starszy wiek, ale również: cukrzyca, choroby serca i nadciśnienie tętnicze. Są to także czynniki predysponujące do rozwoju BPH [27]. W badaniu Corona i wsp. wykazano korelację pomiędzy rozmiarem powiększonego stercza a ryzykiem wystąpienia arteriogennych zaburzeń wzwodu oraz innych schorzeń andrologicznych, takich jak żylaki powrózka nasiennego czy wytrysk przedwczesny [28]. Wielu badaczy podkreśla, iż obecność i intensywność LUTS są niezależnymi czynnikami ryzyka wystąpienia dysfunkcji seksualnych u starszych mężczyzn, a współwystępowanie tych objawów wyraźnie obniża jakość życia mężczyzn [29-31]. W związku z tym autorzy tych opracowań podkreślają zasadność oceny sfery seksualnej u wszystkich chorych z LUTS. Badanie takie nie tylko pozwala na ocenę sfery seksualnej, ale także umożliwia zastosowanie odpowiedniego leczenia i monitorowanie występowania ewentualnych działań niepożądanych [32]. Zaburzenia wzwodu mogą mieć poważny wpływ na jakość życia dotkniętych nimi mężczyzn i ich partnerek [33]. Dlatego też niezwykle ważne jest prowadzenie tzw. aktywnej diagnostyki (lekarz dopytuje się o zaburzenia seksualne), co umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia u potrzebujących mężczyzn. Pytania, na które odpowiadali respondenci, obejmowały swym zakresem podstawową wiedzę medyczną, którą każdy mężczyzna dotknięty BPH powinien mieć. Wśród przebadanych pacjentów stopień wiedzy na ten temat wydaje się niewystarczający. Tylko połowa mężczyzn ma bardzo dobry poziom wiedzy, a jedynie 19,1% z całej grupy odpowiedziało prawidłowo na wszystkie zadane w teście pytania. Potwierdzeniem tych spostrzeżeń są wyniki innych badań, według których wśród pacjentów powyżej 45. roku życia niewiedza na temat BPH dotyczyła ponad 60% edukowanych. Warto jednak podkreślić, że ci chorzy przejawiali chęć otrzymania informacji na temat swojej choroby, a zainteresowanie to dotyczyło prawie 87% [5]. Inne badanie przeprowadzone przez Shabsigha i wsp. wykazało, że pacjenci nie mają świadomości swojej niewiedzy - zdecydowana większość przebadanych uważała, że poziom ich wiedzy jest bardzo dobry [10]. Z wcześniej cytowanego badania Sierżantowicza i wsp. wynika, że pacjenci czerpią wiedzę na temat przygotowania do badań, pielęgnacji cewnika, przyjmowania leków i przygotowania do zabiegów między innymi od pielęgniarek (35%), innych chorych (35%), a tylko w niewielkim odsetku od lekarzy (5%). Aż 35% ankietowanych odpowiedziało, że nikt nie przekazuje im takiej wiedzy [10]. Należy podkreślić, że uzyskane przez autorów wyniki, jak i przytoczone wyżej rezultaty innych badań oparte są na danych z odrębnych kwestionariuszy zawierających różne pytania. Jednak, mimo zastosowania różnych narzędzi badawczych, wnioski własnego badania są zbieżne z danymi z literatury - poziom wiedzy na temat dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych, czyli objawów, diagnostyki i leczenia tego schorzenia wśród mężczyzn dotkniętych tą chorobą, jest wciąż niewystarczający. Wskazuje to na stałą potrzebę ciągłej edukacji w tym zakresie przez specjalistów opieki zdrowotnej, a zwłaszcza urologów. Uzyskane wyniki ujemnych korelacji poziomu wiedzy z zakresu LUTS z badanymi zmiennymi wskazują na konieczność szczególnej intensyfikacji działań edukacyjnych wśród osób starszych, zamieszkałych na wsi i w małych miastach, mężczyzn z niższym wykształceniem oraz bezrobotnych. Działania edukacyjne powinny być prowadzone zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Urologicznego i Europejskiego Towarzystwa Urologicznego, a także przy współpracy organizacji pacjenckich.
dr n. med. Roman Sosnowski
kierownik kliniki: prof. dr hab. n. med.Tomasz Demkow
lek. Olga Kuczkiewicz
lek.Katarzyna Moskal
mgr inż. Piotr Kuncewicz Piśmiennictwo:
|
||||||||||||
