Przewidywanie wykrycia raka stercza wysokiej złośliwości w dziesięciowycinkowej biopsji przy użyciu czterech kalikreinowych markerów z krwi w badaniu ProtecT

Predicting High–Grade Cancer at Ten–Core Prostate Biopsy Using Four Kallikrein Markers Measured in Blood in the ProtecT Study

Bryant RJ¹, Sjoberg DD², Vickers AJ², Robinson MC³, Kumar R¹, Marsden L¹,
Davis M⁴, Scardino PT⁵, Donovan J⁴, Neal DE⁷, Lilja H^{1, 5, 7, 8}, Hamdy FC<sup>1

1</sup> Nuffield Department of Surgical Sciences, University of Oxford, UK
² Department of Epidemiology & Biostatistics, Memorial Sloan Kettering
Cancer Center, New York, NY
³ Department of Cellular Pathology, Royal Victoria Infirmary,
Newcastle upon Tyne, UK
⁴ School of Social and Community Medicine, University of Bristol, UK
⁵ Department of Surgery, Urology Service, Memorial Sloan Kettering
Cancer Center
⁶ Department of Oncology, University of Cambridge, UK
⁷ Memorial Sloan Kettering Cancer Center, New York, NY
⁸ Institute of Biomedical Technology, University of Tampere, Finland

U wielu mężczyzn kwalifikowanych do biopsji stercza z powody nieprawidłowego PSA nie wykrywa się raka stercza wysokiej złośliwości (tj. Gleason score >7), narażając ich często niepotrzebnie na to inwazyjne badanie diagnostyczne. Wyniki badań retrospektywnych zamrożonych w płynnym azocie surowic krwi pacjentów poddanych biopsjom nasuwają sugestię, że stężenia czterech markerów kalikreinowych mogą być dodatkowym czynnikiem prognostycznym raka stercza wysokiej złośliwości.
U pacjentów uczestniczących w prospektywnym, randomizowanym badaniu doświadczalnym Prostate Testing for Cancer and Treatment wykonano pomiar wolnego PSA (fPSA), nienaruszonego PSA (iPSA) (jednołańcuchowe niekatalityczne wolne PSA, lecz nie wielołańcuchowe wolne PSA cięte katalitycznie pomiędzy Lys₁₄₅ lub Lys₁₄₆), całkowitego PSA (tPSA) oraz peptydazy 2 związanej z kalikreiną (hK2) w zamrożonych próbkach krwi 6129 mężczyzn z podwyższonym poziomem PSA (>3,0 ng/ml). Użycie antykoagulowanej krwi dało także możliwość porównania poziomów markerów zarówno w osoczu, jak i surowicy krwi. We wcześniejszych badaniach wykazano, że fPSA oraz iPSA wolniej ulegają degeneracji w osoczu niż w surowicy, jednakże w badaniu nie wykazano znaczącej przewagi wartości prognostycznej dla żadnej z nich. Wyniki pomiaru stężenia markerów z 4765 próbek krwi z dodatkiem antykoagulantu zostały umieszczone w modelach statystycznych, aby przewidzieć wykrycie raka stercza w 10–wycinkowej biopsji rdzeniowej oraz raka stercza wysokiej złośliwości (Gleason score >7). Z powodu małych liczebności niektórych grup zastosowano specjalistyczne metody statystyczne, by móc porównać wyniki badań.
Przewidywanie wyniku biopsji z dodatkowo oceną czterech markerów kalikreinowych porównano z metodą kwalifikacji na podstawie wieku chorego i PSA. Zastosowany model statystyczny pozwoliłby w porównaniu do obecnej metody w reprezentatywnej grupie 1000 mężczyzn ze stężeniem PSA 3,0 ng/ml lub wyższym uniknąć biopsji u 428 osób, przewidziałby 119 przypadków raka wysokiej złośliwości oraz opóźniłby rozpoznanie 14 ze 133 przypadków raka wysokiej złośliwości.
Badanie miało jednak swoje wady. Jedną z nich był pomiar markerów z zamrożonych próbek krwi zamiast ze świeżych. Kolejną wadą była jakość grupy badanych, gdyż 87% pacjentów z poziomem PSA równym lub wyższym 3 ng/ml od razu zgodziło się na biopsję, bez kontroli dynamiki wzrostu PSA w czasie. W praktyce chorzy ci byliby najpierw poddani kilkakrotnym pomiarom celem wykluczenia nienowotworowych powodów wzrostu poziomu PSA.
W podsumowaniu model statystyczny bazujący na pomiarze czterech markerów kalikreinowych został zweryfikowany w dużym prospektywnym badaniu i udowodniono, że zmniejsza liczbę zbędnych biopsji i pozwala zwiększyć odsetek chorych z wykrytym w biopsji rakiem stercza z Gleason score powyżej 7.

Oprac.: lek. Piotr Skrudlik