Grupy ryzyka chorych w badaniach przesiewowych raka stercza w zależności od wyjściowego stężenia PSA

A Risk-Stratified Approach to Prostate-Specific Antigen Screening

Oznaczenie stężenia PSA w surowicy krwi jako metoda wykrywania raka stercza (PCa) zostało zaproponowane w połowie lat 80. XX wieku. Wyniki badań przesiewowych zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i Europie wykazują spadek śmiertelności mężczyzn z powodu PCa. W dotychczas przeprowadzonych randomizowanych prospektywnych badaniach stwierdzono dużą częstość występowania PCa i kwalifikowanie prawie 90% chorych do leczenia radykalnego. Po latach stosowania badania przesiewowe raka stercza wzbudzają kontrowersje. W opinii wielu urologów wszystkie obecne metody leczenia wiążą się z powikłaniami, które nierzadko stanowią większe ryzyko dla chorego niż choroba podstawowa. W chwili obecnej należy zastanowić się, które grupy chorych należy monitorować i w jakich odstępach czasowych. Obecne badania wskazują, że w grupie mężczyzn w wieku 55-74 lat z wyjściowym PSA <3 mg/ml chorzy w ciągu najbliższych 15 lat byli około 150 razy bardziej narażeni na śmierć z innych przyczyn niż PCa, chorzy z tej grupy 10 razy rzadziej umierają z powodu PCa niż chorzy z grupy z wyjściowym PSA >3 mg/ml. Dane te wskazują, że na podstawie wyjściowego stężenia PSA można podzielić mężczyzn na grupy wysokiego i niskiego ryzyka zachorowania na PCa. Biorąc pod uwagę wartość prognostyczną wyjściowego stężenia PSA sugeruje to, że dalsze obserwacje mogą być prowadzone w zależności od stężenia wyjściowego PSA. Amerykańskie Towarzystwo Urologiczne (AUA) rekomenduje oznaczanie w badaniu przesiewowym wyjściowego stężenia PSA w wieku 40 lat, a następnie kontrole w zależności od tego, czy chory należy do grupy wysokiego ryzyka (>1 ng/ml), czy niskiego ryzyka (<1 ng/ml). Europejskie Towarzystwo Urologiczne (EUA) zaleca badanie przesiewowe PSA w wieku 40 lat i u mężczyzn z wyjściowym stężeniem <1 ng/dl kolejne kontrole dopiero po 8 latach. Na podstawie ostatnich doniesień u mężczyzn w wieku 40 lat z PSA <0,6 ng/ml ryzyko zachorowania na PCa w ciągu najbliższych 15 lat jest bardzo niskie, w związku z tym kontrolne badanie można przeprowadzić po 10-15 latach. Mężczyźni z wyjściowym PSA 0,6-0,9 ng/ml kolejnej kontroli wymagają po 4-8 latach, a mężczyźni z wyjściowym PSA >0,9 ng/ml wymagają corocznych kontroli lub biopsji gruczołu krokowego. U chorych z nieprawidłowym wynikiem badania przezodbytniczego stercza (DRE) należy wykonać biopsje niezależnie od stężenia PSA. Podsumowując, wyjściowa wartość stężenia PSA w badaniach przesiewowych jest bardzo przydatna w ocenie ryzyka zachorowania na PCa. U mężczyzn z PSA <0,6 ng/ml i prawidłowym wynikiem DRE okresy między badaniami kontrolnymi mogą być wydłużone do 4 lat.

Oprac. dr n. med.Tomasz Drewniak