| ||||||||
BPH - fitoterapiaZalety i działania niepożądaneCentrum Medyczne Damiana w Warszawie
Zmiany histopatologiczne charakterystyczne dla łagodnego rozrostu stercza stwierdza się u ponad 20% mężczyzn w czwartej dekadzie życia oraz u 80% mężczyzn 70–80-letnich. Ocenia się, że w Polsce na 4 mln mężczyzn powyżej 50 roku życia blisko 2 mln ma objawy związane z BPH. Pojawia się zatem nowa choroba społeczna, dotykająca coraz młodszych mężczyzn. Jeszcze do niedawna jedynym sposobem leczenia „objawowego” gruczolaka stercza była chirurgia otwarta lub elektroresekcja przezcewkowa. W ostatnich latach – obserwuje się wyraźny spadek liczby chorych leczonych operacyjnie i to zarówno w USA, jak i w Europie. Wprowadzane są nowe, mniej inwazyjne metody zabiegowe. Teorie etiologii BPHPatogeneza łagodnego rozrostu stercza nie jest jeszcze wyjaśniona. Wśród teorii tłumaczących etiologię BPH najbardziej przekonujące są teorie:
Podstawą teorii hormonalnej rozwoju BPH jest zależność wzrostu,
rozwoju, zróżnicowania i czynności gruczołu krokowego od androgenów.
Substancją aktywną jest dihydrotestosteron (DHT) powstający
z testosteronu, w wyniku enzymatycznego działania 5--reduktazy.
DHT, łącząc się swoiście z białkiem receptora androgenowego stercza
(AR – androgen receptor), tworzy kompleks DHT-AR, który przyczynia
się do rozrostu frakcji gruczołowej stercza. W komórkach zrębu stercza
znajdują się receptory dla estrogenów (ER – estrogen receptor),
których aktywacja prowadzi do rozrostu elementów zrębu. Estradiol
stymuluje syntezę czynnika wzrostowego fibroblastów (FGF – fibroblast
growth factor), mający bezpośredni wpływ na rozrost zrębu,
który z kolei stymuluje rozrost części gruczołowej stercza. Czynniki
wzrostowe (GF – growth factors) oddziałują na stercz po połączeniu
z odpowiednimi receptorami. Czynnik wzrostowy nabłonka (EGF –
epithelial growth factor) oraz czynniki wzrostowe fibroblastów
(FGF – fibroblast growth factor), a zwłaszcza zasadowy FGF, jak równie
ż insulinopodobny czynnik wzrostowy (IGF – insulin – like growth
factor) stymulują rozwój komórek nabłonkowych frakcji gruczołowej
stercza. Transformujący czynnik wzrostowy ß (TFG-ß – transforming
growth factor – beta) ma znaczenie dla wzajemnej zależności zrębu
i części gruczołowej stercza. Przez nadmierną stymulację mitogenezy
w zrębie stercza pobudza rozrost części gruczołowej. TFG-ß warunkuje
obumieranie komórek stercza i jest czynnikiem regulującym stosunek
komórek nowo powstałych do obumarłych. BPH jest nie do końca poznanym, niejednorodnym zespołem chorobowym o zmiennym przebiegu klinicznym z okresami zaostrzeń i remisji, na który składają się:
Cele leczenia BPHStrategiczne cele leczenia BPH to:
Leczenie chirurgiczneObecnie, według powszechnie panującej opinii, do leczenia chirurgicznego kwalifikują się chorzy:
Leczenie farmakologiczneMiędzy baczną obserwacją (wa-wa – watchful waiting) a leczeniem chirurgicznym łagodnego rozrostu stercza jest miejsce dla leczenia farmakologicznego. Lekami oficjalnie rekomendowanymi do farmakologicznego leczenia BPH przez Międzynarodowy Komitet Uzgadniają- cy są -blokery oraz inhibitory 5--reduktazy. Preparaty roślinne oraz makrolidy polienowe uzyskały akceptację tegoż komitetu podczas Międzynarodowych Konsultacji na temat BPH (Paryż 1997 i 2000 r.). Leczenie farmakologiczne można zaproponować każdemu choremu z umiarkowanie lub znacznie nasilonymi dolegliwościami, u którego nie stwierdza się bezwzględnych wskazań do leczenia operacyjnego. Farmakoterapię wybierają chorzy nieakceptujący leczenia chirurgicznego z jego następstwami, i – z wyłączeniem leków hormonalnych – chorzy w młodym wieku planujący ojcostwo. Leczenie farmakologiczne można zastosować u chorych czekających na zabieg operacyjny, a także u chorych z objawami podrażnienia po zabiegach chirurgicznych, zwłaszcza po TURP. Dużą grupą chorych kwalifikujących się do farmakoterapii są pacjenci, których, z powodu złego stanu zdrowia, a także ryzyka wystąpienia powikłań, nie można poddać leczeniu operacyjnemu. Fitoterapia
Preparaty pochodzenia roślinnego stanowią najliczniejszą, zawierającą
ponad 30 preparatów, grupę leków stosowanych u chorych na BPH.
Tradycje fitoterapii sięgają starożytności. W ostatnich latach obserwuje
się wyraźny wzrost zainteresowania lekami pochodzenia roślinnego,
zwłaszcza w krajach europejskich, Japonii i USA. W Polsce popularność
preparatów roślinnych jest podobna i wzrasta. Jest kilka
powodów, dla których fitoterapeutyki cieszą się ogromnym powodzeniem
zarówno u chorych, jak i u większości lekarzy. Ogromną
zaletą leków roślinnych jest ich „naturalne” pochodzenie. Działanie
tych środków w dużej mierze polega na autosugestii i przeświadczeniu
o dobroczynnym działaniu leków mających związek z naturą. Przeświadczenie
to umacnia fakt, że zastosowane we wczesnym okresie
BPH jako „leki pierwszego rzutu” przynoszą stosunkowo szybko wyraźn
ą poprawę subiektywną, łagodząc dolegliwości ze strony dolnych
dróg moczowych (LUTS) oraz wyraźnie poprawiając jakość życia
(QoL) u 60–80% chorych. Poprawa obiektywnych mierników jakości
mikcji (tempo przepływu cewkowego, zmniejszenie zalegania moczu
po mikcji) występuje po zastosowaniu fitoterapeutyków, ale jest mniej
wyraźna niż poprawa odczuwana subiektywnie. Istotną zaletą leków
roślinnych jest fakt, że większość z nich nie zmniejsza libido, nie powoduje
dysfunkcji erekcyjnej ani nie wpływa na stężenie PSA. Lekom pochodzenia roślinnego przypisuje się działanie:
Z leków pochodzenia roślinnego wyizolowano wiele substancji chemicznych,
które mają być odpowiedzialne za wielokierunkowe działanie
fitoterapeutyków. Dotychczas wyizolowano trzy rodzaje substancji należących do dużej grupy fitoestrogenów. Są to flawony, izoflawony
i kumestany. Od nich w głównej mierze zależy efekty leczniczy preparatów
roślinnych. Garbniki, saponiny, kwasy wielofenolowe, aminy biogenne
i olejki eteryczne również są substancjami czynnymi w preparatach
pochodzenia roślinnego. Genisteina – najbardziej aktywny izoflawon
– wykazuje największe powinowactwo do receptorów estrogenowych.
Kumesterol jest silnym estrogenem, flawonoidy – oprócz powinowactwa
do receptorów estrogenowych – mają duży wpływ na metabolizm
kwasu arachidynowego, prekursora prostaglandyn. Wszystkie
te substancje wywierają silne działanie antyoksydacyjne i wypłukują wolne rodniki. Dzięki tym właściwościom flawony i flawonoidy
oddziałują hamująco na cyklooksygenezę i lipooksygenezę, biorące
udział w powstawaniu prostaglandyn z kwasu arachidynowego. Proces
ten powoduje rozluźnienie mięśniówki pęcherza i cewki oraz ma działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Rośliny wykorzystywane do produkcji fitoterapeutykówSpośród wielu roślin służących do produkcji fitoterapeutyków najbardziej znane są:
W celu spotęgowania skutku leczniczego niektóre firmy farmaceutyczne produkują preparaty wieloskładnikowe. Należy wymienić również mniej znane rośliny, z których produkuje się preparaty ziołolecznicze stosowane do leczenia „objawowego” BPH: ziele tasznika (Capsella bursa pastoris), pyłki kwiatowe traw występujących w Szwecji oraz kłącza traw afrykańskich (Hypoxis rooperi). |