Przegląd Urologiczny 2014/6 (88) wersja do druku | skomentuj ten artykuł | szybkie odnośniki
 
strona główna > archiwum > Przegląd Urologiczny 2014/6 (88) > Znaczenie wiedzy dotyczącej poziomu...

Znaczenie wiedzy dotyczącej poziomu testosteronu u pacjentów z rakiem gruczołu krokowego

The importance of knowing testosterone levels in patients with prostate cancer

BJU Int. 2014; 114(2): 165-166

Michael Kirby
The Prostate Centre, London, and Institute of Diabetes for Older People
(IDOP), Beds & Herts Postgraduate Medical School, Puckeridge Bury Campus,
Luton, UK


Autor Michael Kirby komentuje artykuł San Francisco i wsp. [San Francisco I, Rojas P, Dewolf W, Morgentaler A: Low free testosterone predicts disease reclassification in men with prostate cancer undergoing active surveillance. BJU Int. 2014; 114: 229-235], który ukazał się w bieżącym numerze BJU Int. i obejmuje ocenę kohorty 154 pacjentów z rakiem gruczołu krokowego włączonych do aktywnego nadzoru (active surveillance - AS). W całej grupie 35% pacjentów (54/154) poddanych zostało aktywnemu leczeniu. Mężczyzn, u których stadium choroby uległo reklasyfikacji, cechował znamiennie niższy poziom frakcji wolnej testosteronu w porównaniu z pozostałymi pacjentami. Analiza wielowariantowa wykazała, że frakcja wolna testosteronu i dodatni wywiad rodzinny w kierunku raka gruczołu krokowego są niezależnymi czynnikami prognostycznymi reklasyfikacji choroby. Autorzy przyznają, że wnioski należy traktować ostrożnie z uwagi na retrospektywny charakter badania i małą grupę badawczą, jak również na brakujące dane dotyczące poziomu białek wiążących hormony płciowe (sex hormone-binding globulin - SHBG), hormonu luteinizującego i estradiolu. Niemniej jednak publikacja ta pokazuje więcej dowodów na to, jak ważne jest oznaczanie poziomu testosteronu u mężczyzn z rakiem gruczołu krokowego.

Wcześniejsze badania wykazały, że niski poziom testosteronu przed rozpoczęciem leczenia raka gruczołu krokowego jest niezależnym predyktorem bardziej agresywnych postaci raka gruczołu krokowego. Oprócz tego wydaje się, że prawdopodobieństwo wystąpienia choroby w stadium lokalnego zaawansowania w momencie rozpoznania i niekorzystnej odpowiedzi na leczenie znamiennie wzrasta w grupie pacjentów z niższym poziomem testosteronu. Wyniki pracy Garcia-Cruz i wsp. z 2012 roku pokazały, że niska biodostępność testosteronu u pacjentów poddanych biopsji gruczołu krokowego jest związana z dodatnim wynikiem biopsji w kierunku raka. W kolejnym badaniu wykazano, że niski poziom testosteronu związany jest z niekorzystnymi czynnikami prognostycznymi u mężczyzn z rakiem gruczołu krokowego przed rozpoczęciem leczenia. Opisano odwrotnie proporcjonalną zależność pomiędzy poziomem testosteronu a procentową zawartością raka w wycinkach biopsyjnych i obecnością raka w obu płatach gruczołu krokowego. Wyższe poziomy testosteronu stwierdzono u pacjentów przydzielonych do grupy niskiego ryzyka progresji. W analizie wielowariantowej starszy wiek oraz niższy poziom testosteronu były związane z wyższym ryzykiem progresji według D′Amico. Podjęto próbę pokazania, że wyższy poziom SHBG i niższa biodostępność testosteronu są związane ze zwiększonym wykrywaniem raka w biopsji gruczołu krokowego. Zatem przeprowadzono badanie prospektywne w grupie 279 pacjentów poddanych biopsji gruczołu krokowego. Wyniki wykazały, że niski poziom testosteronu (mniejsza biodostępność) i wysoki poziom SHBG były związane odpowiednio z 4,9- i 3,2-krotnie zwiększonym ryzykiem wykrycia raka w wycinkach biopsyjnych u pacjentów zakwalifikowanych do biopsji na podstawie podniesionego poziomu PSA lub nieprawidłowego wyniku DRE.

Wolny testosteron stanowi około 1-2% puli całkowitego testosteronu, a tym samym większa część puli wolnego testosteronu pozostaje związana z białkami SHBG, przez co jest nieaktywna. Yamamoto i wsp. w 2007 roku opisali, że pacjenci z niskim poziomem wolnego testosteronu (<1,5 ng/dl) mieli zwiększone ryzyko raka gruczołu krokowego o wysokim stopniu w skali Gleasona (powyżej 8) w porównaniu z pacjentami z wyższym poziomem wolnego testosteronu (8% vs 2%; p=0,04). Dodatkowo poziom wolnego testosteronu poniżej 1,5 ng/dl był związany ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia wznowy biochemicznej.

Zaskakująco Morgentaler i wsp. w 2011 roku opublikowali raport dotyczący 13 pacjentów z objawowym niedoborem testosteronu i nieleczonym rakiem gruczołu krokowego. U pacjentów tych stosowano suplementację testosteronu podczas aktywnego nadzoru raka gruczołu krokowego przez okres średnio 2,5 lat. W trakcie obserwacji (biopsja gruczołu krokowego 1x/rok) u żadnego z mężczyzn nie stwierdzono wzrostu agresywności nowotworu ani progresji choroby. Pomimo skutecznego leczenia nie obserwowano zmian poziomu PSA ani objętości gruczołu krokowego. Związek pomiędzy spadkiem poziomu testosteronu wraz z wiekiem i szeregiem współistniejących chorób a procesem karcynogenezy w przypadku raka gruczołu krokowego pozostaje nadal niewyjaśniony.

Oczywiście komentowane badanie musi zostać poszerzone o większą grupę pacjentów. Wydaje się rozsądne, aby zwracać większą uwagę na profil hormonalny naszych pacjentów z rakiem gruczołu krokowego. Przed planowaniem włączenia suplementacji testosteronem pierwszym krokiem powinna być próba modyfikacji stylu życia (zwiększenie aktywności fizycznej) nie tylko po to, aby poprawić przeżycie, ale również w celu podniesienia poziomu całkowitego i wolnego testosteronu. Utrata masy ciała hamuje aktywność aromatazy i szeregu cytokin, co skutkuje zmniejszeniem stopnia supresji osi podwzgórze - przysadka mózgowa - jądra oraz zmniejszeniem konwersji testosteronu do estrogenów, co prowadzi do podniesienia poziomu testosteronu.


Oprac.: dr n. med. Kajetan Juszczak