| ||||||||||||
Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego wywołane przez radio- i chemioterapię - możliwości leczenia i wyzwaniaOpracowano na podstawie: Chemical- and radiation- induced haemorrhagic cystitis: current treatments and challenges. H. Payne, A. Adamson, A. Bahl, J. Borwell, D. Dodds, C. Heath, R. Huddart, R. McMenemin, P. Patel, J.L. Peters, A. Thompson. BJU International 2013; 112: 885-897 Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego (haemor-rhagic cystitis - HC), zarówno ostre, jak i przewlekłe, może być spowodowane chemioterapią, radioterapią bądź narażeniem na substancje chemiczne zawarte np. w farbach czy insektycydach. Jest to częste powikłanie immunosupresji stosowanej przed przeszczepieniem szpiku kostnego. Rzadziej występuje w związku z leczeniem guzów litych. Uważa się, że u podstaw tej choroby leży reakcja zapalna wywołana defektem i wzrostem przepuszczalności warstwy glikozaminoglikanów. W warunkach prawidłowych pokrywa ona błonę śluzową pęcherza moczowego, tworząc fizjologiczną barierę ochronną. W związku z coraz bardziej agresywnym stosowaniem radio- i chemioterapii w onkologii, krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego staje się istotnym problemem klinicznym. Leczenie może nastręczać problemów, zwłaszcza u starszych pacjentów obciążonych chorobami towarzyszącymi. Nierzadko standardowe postępowanie objawowe jest niewystarczające. Przypadki o ciężkim przebiegu często prowadzą do powikłań wymagających długotrwałej hospitalizacji, nieraz kończących się zgonem. W tych przypadkach konieczne mogą być agresywne formy terapii, takie jak nadpęcherzowe odprowadzenie moczu, embolizacja tętnic pęcherzowych czy cystektomia. Prognozy zakładają zwiększenie zachorowalności na nowotwory, w związku z tym należy się spodziewać dalszego wzrostu zachorowalności na krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego. Obecnie brak jest jednoznacznych wytycznych określających właściwe leczenie. Częstość występowania i objawyCzęstość występowania i objawy Brak jest wiarygodnych danych na temat zachorowalności na krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego. Wiele czynników stwarza różnego stopnia ryzyko jego wystąpienia. Według wybranych doniesień zachorowalność sięga nawet 100% u pacjentów po radio- lub chemioterapii. Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego może objawiać się jako krwinkomocz bądź krwiomocz ma kroskopowy z obecnością skrzepów. W zależności od nasilenia krwawienia i bólu wyróżnia się zapalenie łagodne, umiarkowane i ciężkie. W różnych badaniach szeroko stosowana jest skala zaproponowana przez Drollera (tab. 1).
W rzadkich przypadkach krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego może stanowić zagrożenie dla życia i wymagać cystektomii ratującej. Mimo że większość badań skupia się na ciężkich (stopień III i IV wg Drollera) krwotocznych zapaleniach pęcherza moczowego, również choroba w stadium I może powodować uciążliwe objawy, takie jak częstomocz, parcia naglące i bóle podbrzusza. Polekowe krwotoczne zapalenie pęcherza moczowegoRóżne leki mogą indukować krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego (tab. 2). Najczęściej powikłanie to jest spowodowane stosowaniem cyklofosfamidu i izofosfamidu. Znajdują one zastosowanie w leczeniu białaczek wywodzących się z linii B limfocytów, jak również w niektórych guzach litych, a także w immunosupresji przed planowanym przeszczepieniem szpiku kostnego. Stanowią podstawę terapii wybranych chorób zapalnych i autoimmunologicznych (toczeń układowy, reumatoidalne zapalenie stawów, ziarniniak Wegenera). Przyczyny uszkodzenia pęcherza moczowego po cyklofosfamidzie i izofosfamidzie upatruje się w ich metabolicie przedostającym się do dróg moczowych - akroleinie. Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego występuje u 20-25% pacjentów po kilku tygodniach lub miesiącach od stosowania dużych dawek cyklofosfamidu. Izofosfamid indukuje zapalenie jeszcze częściej, prawdopodobnie ze względu na większe dawki stosowane w leczeniu i wynikające z tego wyższe stężenia akroleiny.
Wczesne krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego (24-72 godz. od podania leku) może wystąpić po lekach stosowanych w immunosupresji przed planowanym przeszczepieniem szpiku kostnego (cyklofosfamid, busulfan). Częstość występowania krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego po chemioterapii mieści się w zakresie od <10% do 30%. Badanie retrospektywne obejmujące 834 pacjentów z jednego ośrodka, którzy przebyli przeszczepienie szpiku kostnego, wykazało występowanie krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego w stopniu ciężkości II-V i III-V (wg klasyfikacji National Cancer Institute Common Terminology Criteria Adverse Event) u odpowiednio 13,1% i 3,2% pacjentów. Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego wystąpiło średnio po 35 dniach (zakres 0-166 dni) od przeszczepienia szpiku i trwało przez 23 dni (zakres 2-270 dni). Dostępne w publikacjach dane wykazują różnice w częstości występowania krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego w zależności od rodzaju leków stosowanych w immunosupresji przed przeszczepieniem oraz w zależności od typu nowotworu. W metaanalizie uwzględniającej 18 badań klinicznych, obejmujących w sumie 3172 pacjentów, kombinacja busulfanu i cyklofosfamidu wiązała się z większą częstością występowania krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego w porównaniu z radioterapią połączoną z cyklofosfamidem. Interesujący jest wynik analizy wieloczynnikowej przeprowadzonej przez Tsuobi i wsp., która wykazała, że profilaktyczne stosowanie mesny (2-merkaptoetanosulfonian sodu) i płukanie pęcherza moczowego zwiększają ryzyko wystąpienia wczesnego krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego po przeszczepieniu szpiku kostnego o odpowiednio 5,5x (p=0,01) i 9,5x (p<0,001). Dopęcherzowe wlewki BCG również mogą prowadzić do powstania ubytków w warstwie glikozaminoglikanów pokrywających śluzówkę pęcherza moczowego. BCG terapia jest obecnie najbardziej efektywną formą leczenia dopęcherzowego u pacjentów z nienaciekającym mięśniówki rakiem pęcherza moczowego. Zmniejsza ryzyko progresji i wznowy nowotworu po TURB. Zapalenie pęcherza moczowego po BCG terapii jest częstym powikłaniem, występującym u około 80% pacjentów, krwiomocz występuje u około 20% pacjentów, a objawy LUTS u około 71%. W badaniach oceniających przyczyny odstępstw od protokołu wlewek oraz wczesnego przerwania terapii dopęcherzowej podkreśla się przypadki zapalenia pęcherza moczowego. Jest to o tyle istotne, że chorzy, którzy nie odpowiadają na BCG terapię, często wymagają cystektomii. Dopęcherzowe wlewki BCG również mogą prowadzić do powstania ubytków w warstwie glikozaminoglikanów pokrywających śluzówkę pęcherza moczowego. BCG terapia jest obecnie najbardziej efektywną formą leczenia dopęcherzowego u pacjentów z nienaciekającym mięśniówki rakiem pęcherza moczowego. Zmniejsza ryzyko progresji i wznowy nowotworu po TURB. Zapalenie pęcherza moczowego po BCG terapii jest częstym powikłaniem, występującym u około 80% pacjentów, krwiomocz występuje u około 20% pacjentów, a objawy LUTS u około 71%. W badaniach oceniających przyczyny odstępstw od protokołu wlewek oraz wczesnego przerwania terapii dopęcherzowej podkreśla się przypadki zapalenia pęcherza moczowego. Jest to o tyle istotne, że chorzy, którzy nie odpowiadają na BCG terapię, często wymagają cystektomii. Zapalenie pęcherza moczowego po radioterapiiEnergia promienista stosowana w rejonie miednicy może powodować zarówno wczesne, jak i późne uszkodzenie pęcherza moczowego. Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego występuje u niewielkiej, lecz statystycznie istotnej grupy pacjentów (5-10%). Może ono wystąpić po długim czasie od radioterapii, nawet do 15 lat. Objawy późnego krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego po radioterapii obejmują dyzurię, częstomocz, parcia naglące, krwiomocz, zmniejszoną objętość pęcherza moczowego, dysfunkcję zwieracza oraz perforację pęcherza moczowego. Ciężkie przypadki mogą wymagać interwencji chirurgicznej obejmującej nadpęcherzowe odprowadzenie moczu i/lub cystektomię. Przyczyną krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego po radioterapii jest postępujące zwężanie światła drobnych naczyń krwionośnych ściany pęcherza moczowego, prowadzące do niedotlenienia i uszkodzenia tkanek. Prewencja i leczenie krwotocznego zapalenia pęcherza moczowegoWykazano, iż stały drenaż przepływowy pęcherza moczowego zmniejsza częstość krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego u pacjentów otrzymujących busulfan i cyklofosfamid. Co więcej, jak wykazali Hadjibabaie i wsp., stały drenaż przepływowy zmniejsza również średni czas trwania krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego (10 vs 18 dni, p=0,02) i okres hospitalizacji (30,2 vs 39,6 dni, p<0,001). Mesna Podawanie mesny jest często stosowaną metodą pre wencji wystąpienia krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego po chemioterapii. Jej działanie polega na wiązaniu akroleiny w moczu. Szczególnie intensywnie badano stosowanie mesny u pacjentów otrzymujących izofosfamid i cyklofosfamid. Shepherd i wsp. wykaza li jednakową skuteczność mesny i intensywnego na wadniania w prewencji krwotocznego zapalenia pę cherza moczowego u pacjentów po cyklofosfamidzie. Pomimo to krwotoczne zapalenie pęcherza moczowe go wystąpiło u 33% pacjentów otrzymujących mesnę. Podobne wyniki opublikowali Vose i wsp. Podczas gdy całkowita częstość krwiomoczu była istotnie wyższa w grupie pacjentów poddanych wyłącznie intensywne mu nawadnianiu w porównaniu z grupą otrzymującą mesnę (76% vs 53%, p=0,007), powikłanie to w stop niu III i IV według Drollera obserwowano tak samo często w obu grupach (18%, statystycznie nieistotne). Z drugiej strony w badaniu Murphy'ego i wsp. nie od notowano korzyści z uzupełnienia intensywnego na wadniania o podanie mesny. Inni autorzy podkreślają, że mesna nie zapobiega całkowicie uszkodzeniu pę cherza moczowego i może działać toksycznie na jego błonę śluzową.
Terapia dopęcherzowaPomimo stosowania intensywnego nawadniania, stałego drenażu przepływowego i mesny, u niektórych pacjentów obserwuje się oporne formy krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego. Bada się w związku z tym różne formy terapii dopęcherzowej, wykorzystujące siarczan chondroityny, kwas hialuronowy, prostaglandyny (PGE1, PGE2 i PGF2α), formalinę oraz ałun. Siarczan chondroityny Większość opublikowanych badań ocenia zastosowanie siarczanu chondroityny u pacjentów z zespołem bólowym pęcherza moczowego/śródmiąższowym zapaleniem pęcherza moczowego. Hazewinkel i wsp. przeprowadzili badanie, w którym oceniali wpływ dopęcherzowego podania siarczanu chondroityny na objawy zapalenia pęcherza moczowego u pacjentek poddanych radioterapii z powodu nowotworów narządu rodnego. W grupie 10 pacjentek otrzymujących siarczan chondroityny w porównaniu z grupą kontrolną odnotowano mniej uciążliwych objawów przy dobrej tolerancji leczenia. Instalacje siarczanu chondroityny dodatkowo zmniejszały objawy nadreaktywności wypieracza w czasie radioterapii. Podobne wyniki przedstawili Nordling i wsp., przy czym jedynie u części pacjentów włączonych do tego badania przyczyną zapalenia pęcherza moczowego była przebyta radioterapia. Obecnie dostępne dane są niewystarczające do pewnego wnioskowania na temat wartości profilaktycznych wlewek dopęcherzowych siarczanu chondroityny. Kwas hialuronowy Kwas hialuronowy stosowany z intencją czasowego uzupełnienia ubytków w warstwie glikozaminoglikanów błony śluzowej pęcherza moczowego stosuje się w urologii z powodzeniem w leczeniu opornych postaci śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego. Ostatnio wykorzystywany jest również w przypadku krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego. Dostępne badania wskazują na zmniejszenie częstości objawów toksycznych brachyterapii u pacjentek leczonych energią promienistą z powodu nowotworów narządu rodnego. W jednym z badań Samper Ots i wsp. podzielili pacjentki leczone brachyterapią z powodu raka narządu rodnego na dwie grupy, z których jedna przed każdą sesją brachyterapii otrzymywała wlewki dopęcherzowe kwasu hialuronowego. Po drugiej sesji brachyterapii badanie wykazało istotnie mniejszą częstość zapalenia pęcherza moczowego w grupie otrzymującej wlewki (20,8% vs 40,4%, p<0,05). Podobne wyniki obserwowano po czwartej sesji brachyterapii (10,9% vs 31,9%, p<0,05). Podczas całego badania trwającego 5 lat całkowita liczba pacjentek prezentuących objawy toksyczności ze strony pęcherza moczowego oceniane według skali RTOG/EORTC na co najmniej 2 stopień była również istotnie niższa w grupie otrzymującej wlewki z kwasu hialuronowego (2,08% vs 12,8%, p<0,05). Sommariva i wsp. ocenili skuteczność kwasu hialuronowego u 69 pacjentów z objawami zapalenia pęcherza moczowego po brachyterapii z powodu raka stercza, jak i po wlewkach dopęcherzowych BCG lub mitomycyny C. 97% pacjentów zgłosiło całkowite ustąpienie dolegliwości dyzurycznych i bólu. Pacjenci, którzy zgłaszali objawy zapalenia pęcherza moczowego po chemioterapii dopęcherzowej odpowiadali na leczenie kwasem hialuronowym nieco lepiej niż chorzy po brachyterapii. Shao i wsp. przeprowadzili badanie na 36 pacjentach, wykazując, iż wlewki kwasu hialuronowego są równie skuteczne jak terapia tlenem hiperbarycznym w leczeniu zapalenia pęcherza moczowego wywołanego radioterapią. Pacjenci dobrze tolerowali wlewki oraz zgłaszali trwałą poprawę w zakresie bólu miednicy, częstomoczu orazczęstości krwiomoczu. Prostaglandyny Wybrani autorzy sugerują pozytywny efekt terapii do pęcherzowej prostaglandynami u chorych z krwotocz nym zapaleniem pęcherza moczowego po radioterapii lub cyklofosfamidzie. Jako hipotetyczny mechanizm działania takiej terapii postuluje się obkurczenie mię śniówki gładkiej naczyń błony śluzowej i podśluzowej pęcherza moczowego, stabilizację błony komórkowej lub indukcję hemostazy poprzez agregację trombo cytów. Ippoliti i wsp. ocenili skuteczność analogu PGF2α u 24 chorych z III lub IV stopniem krwotocz nego zapalenia pęcherza moczowego według Drolle ra. Odpowiedź na leczenie odnotowano u 63% cho rych, przy czym średni czas odpowiedzi wynosił 3 dni, zaś u 37,5% chorych objawy nawróciły po 7 dniach. U znacznej części pacjentów obserwowano skurcze wypieracza pęcherza moczowego. Formalina Skuteczność wlewek formaliny oceniano u chorych z ciężkimi postaciami krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego po radioterapii i cyklofosfamidzie. W jednym z retrospektywnych badań przeprowadzonych na grupie 35 osób z krwotocznym zapaleniem pęcherza moczowego wywołanym radioterapią pełną odpowiedź na leczenie formaliną uzyskano u 89% chorych. Wykazano, że skuteczność leczenia jest zależna od dawki. Stosowanie formaliny wiąże się jednak z istotnym ryzykiem umiarkowanych (gorączka, tachykardia) i ciężkich powikłań (anuria, przetoka pęcherzowa), opisywane są również powikłania śmiertelne. Ałun W 1982 roku po raz pierwszy opisano dopęcherzowe użycie ałunu z zadowalającym efektem u 6 pacjentów z masywnym krwawieniem z pęcherza moczowego wtórnym do radioterapii, raka pęcherza moczowego lub krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego. Od tego czasu opublikowano kilka badań oceniających skuteczność ałunu w leczeniu krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego po radio- i chemioterapii. Wyniki tych badań są niejednorodne. Opisywano również poważne działania niepożądane, związane z toksycznym efektem leczenia u dzieci, z tego powodu zalecana jest ostrożność w wyborze tej metody terapeutycznej. Leczenie systemoweWśród form systemowego leczenia krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego wymienia się: terapię tlenem hiperbarycznym, stosowanie estrogenów, polisiarczanu pentosanu sodu (elmironu), rekombinowanego czynnika VII i VIII oraz kwasu aminokapronowego. Terapia tlenem hiperbarycznym Leczenie tlenem hiperbarycznym inicjuje angiogenezę w zakresie naczyń włośniczkowych oraz proces naprawy uszkodzonych tkanek. Opublikowano wiele badań oceniających tę metodę terapii u pacjentów z krwotocznym zapaleniem pęcherza moczowego po radio i chemioterapii. Vilar i wsp. opublikowali wyniki badania, w trakcie którego poddali działaniu tlenem hiperbarycznym 38 pacjentów z krwotocznym zapaleniem pęcherza moczowego po radioterapii. 24 spośród tych chorych było wcześniej leczonych hiperbarią, 14 pacjentów poddano tej formie leczenia po raz pierwszy. Całkowite ustąpienie krwawienia uzyskano u 36 pacjentów (94,7%) po średnio 36,3 miesiącach (12-60). Mniej optymistyczne dane pochodzą z badania opublikowanego przez Mohamada Al-Aliego i wsp., którzy uzyskali odpowiedź na leczenie tlenem hiperbarycznym w krwotocznym zapaleniu pęcherza moczowego u 3 na 14 pacjentów (20%). Mimo iż większość badań skupia się na ocenie stosowania terapii hiperbarycznej u chorych po radioterapii, dostępne są również publikacje oceniające wpływ takiego leczenia na chorych z krwotocznym zapaleniem pęcherza moczowego po chemioterapii. Davis i wsp. opublikowali doniesienie opisujące 6 pacjentów, u których zagrażające życiu krwawienie z pęcherza moczowego ustąpiło po 14-40 sesjach w komorze, bez powikłań. Podobny sukces terapeutyczny u 2 chorych obserwowali Ajith Kumar i wsp. Opublikowano również doniesienia o zastosowaniu z powodzeniem terapii tlenem hiperbarycznym u chorych z uporczywym, opornym na leczenie krwawieniem z pęcherza moczowego w przebiegu tocznia układowego i ziarniniaka Wegenera. Estrogen W dostępnych publikacjach opisywane są przypadki skutecznego leczenia krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego po radioterapii i cyklofosfamidzie z użyciem estrogenu. Heath i wsp. uzyskali istotne złagodzenie objawów u 8 z 10 dzieci i nastolatków po zastosowaniu dożylnej, a następnie doustnej podaży estrogenu. Ordemann i wsp. donoszą o ustąpieniu objawów krwotocznego zapalenia pęcherza po estrogenie u 2 z 4 dorosłych z umiarkowanym nasileniem krwawienia oraz u 4 z 5 dorosłych z ciężkim krwawieniem. We wszystkich publikacjach estrogen był dobrze tolerowany. Potencjalne działania niepożądane obejmują zwiększone ryzyko nowotworzenia w przypadku długotrwałego stosowania. Polisiarczan pentosanu sodu (elmiron) Polisiarczan pentosanu sodu jest półsyntetycznym glikozaminoglikanem o właściwościach przeciwkrzepliwych i fibrynolitycznych. Dostępne publikacje obejmujące niewielkie grupy pacjentów wskazują na dobry efekt terapeutyczny jego zastosowania u chorych z krwotocznym zapaleniem pęcherza moczowego. Sandhu i wsp. zebrali retrospektywnie dane 60 chorych z krwotocznym zapaleniem pęcherza moczowego po radio- (53 chorych) i chemioterapii cyklofosfamidem (7 chorych). W wyniku leczenia polisiarczanem pentosanu sodu u 21 chorych możliwa była redukcja dawki leku, zaś u 10 chorych odnotowano pełne ustąpienie krwawienia. O skuteczności polisiarczanu pentosanu sodu u dzieci donoszą Decker i wsp., zwracając uwagę, że wczesne rozpoznanie krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego, unikanie cewnikowania pęcherza oraz stosowanie wyżej wymienionego leku istotnie zmniejsza liczbę przetoczeń krwi i śmiertelność. Rekombinowany czynnik VIIa W niektórych doniesieniach opisuje się potencjalną skuteczność rekombinowanego czynnika VII lub XIII w leczeniu krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego po radio- i chemioterapii. Ashrani i wsp. przedstawili wyniki leczenia czynnikiem VII u 7 pacjentów z ciężkim, opornym na leczenie krwotocznym zapaleniem pęcherza moczowego po cyklofosfamidzie lub izofosfamidzie. Obserwowano całkowitą odpowiedź na leczenie u 4 pacjentów, częściową odpowiedź u 2 pacjentów i brak odpowiedzi u jednego chorego. Mimo iż nie odnotowano istotnych działań niepożądanych, efekt terapeutyczny był jedynie okresowy. Kwas aminokapronowy Skuteczność kwasu aminokapronowego w leczeniu krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego po radioterapii i cyklofosfamidzie została potwierdzona w jednym doniesieniu obejmującym grupę 37 chorych, opublikowanym przez Singh i wsp. Nie odnotowano działań niepożądanych. Inne formy leczeniaNiektórzy autorzy sugerują stosowanie żurawiny w celu zapobiegania objawom LUTS u chorych po radioterapii, mimo iż wcześniejsze badania nie wykazały efektów stosowania preparatów żurawinowych. Zgodnie z założeniem, silne właściwości antyoksydacyjne żurawiny tłumią procesy zapalne zachodzące w śluzówce pęcherza moczowego i w konsekwencji ich objawy. Konieczne są dalsze badania oceniające wpływ preparatów żurawiny na chorych z krwotocznym zapaleniem pęcherza moczowego. W ciągu ostatnich 15 lat próbowano szeregu innych form leczenia, między innymi: iniekcji dopęcherzowych toksyny botulinowej, wlewek rekombinowanego GM-CSF, laseroterapii oraz dożylnej podaży WF10 (tetrachlorodekaoksyd). Większość z tych metod pozostaje w fazie eksperymentalnej. Leczenie chirurgiczneLeczenie chirurgiczne pozostaje ostatecznym rozwiązaniem w przypadku niepowodzenia wyżej wymienionych metod terapii zachowawczej. Zakres interwencji może wahać się od cystoskopii i koagulacji, poprzez embolizację tętnic pęcherzowych, do nadpęcherzowego odprowadzenia moczu i cystektomii. Mimo iż leczenie chirurgiczne może skutecznie rozwiązać problem krwawienia, duże operacje obarczone są wysoką liczbą powikłań i trwale zmieniają anatomię układu moczowego pacjenta. PodsumowanieKrwotoczne zapalenie pęcherza moczowego po radio- i chemioterapii jest istotnym problemem współczesnej urologii, zwłaszcza u pacjentów poddawanych przeszczepieniu szpiku kostnego. Mimo iż niesie ono ze sobą istotne ryzyko poważnych powikłań oraz wysokich kosztów przedłużonej hospitalizacji, brak jest do dzisiaj jasnych wytycznych terapeutycznych. Najczęściej używaną skalą służącą do oceny nasilenia objawów choroby jest czterostopniowa skala Drollera. Najlepiej udokumentowane w leczeniu krwotocznego zapalenia pęcherza moczowego wydają się być terapie tlenem hiperbarycznym oraz kwasem hialuronowym (ta ostatnia również w profilaktyce). Wyniki badań oceniających standardowe profilaktyczne stosowanie stałego drenażu pęcherza moczowego i mesny pozostają kontrowersyjne. Inne dostępne metody leczenia - z zastosowaniem siarczanu chondroityny, prostaglandyn, estrogenu i polisiarczanu pentosanu sodu - mimo iż skuteczne w pojedynczych badaniach, wymagają dalszej oceny w celu wyciągnięcia jednoznacznych wniosków.
Oprac.: lek. Janusz Lisiński |
||||||||||||
