Przegląd Urologiczny 2013/5 (81) wersja do druku | skomentuj ten artykuł | szybkie odnośniki
 
strona główna > archiwum > Przegląd Urologiczny 2013/5 (81) > Rodzinny przeszczep nerki - dar życia i miłości

Rodzinny przeszczep nerki - dar życia i miłości

Streszczenie

Historia przeszczepiania narządów sięga początku XX stulecia. Pomimo że pierwsze próby skończyły się niepowodzeniem, intensyfi kacja działań na tym polu zaowocowała dynamicznym rozwojem chirurgii naczyniowej i badaniami nad odrzuceniem przeszczepu. Pierwszy udany przeszczep nerki przeprowadzono w 1954 roku w Stanach Zjednoczonych. Był to przeszczep izogeniczny między identycznymi genetycznie bliźniętami jednojajowymi, braćmi. W Polsce pierwszy udany przeszczep nerki pobranej ze zwłok został przeprowadzony w Warszawie przez zespół chirurgów pod kierunkiem prof. Jana Nielubowicza w 12 lat po sukcesie amerykańskim. Przeszczepy rodzinne nerek w Polsce stanowią 3-4% ogólnej liczby przeszczepów tego narządu. Dla porównania w Stanach Zjednoczonych i Skandynawii odsetek ten sięga 40%. W artykule opisano przypadek przeszczepów nerek między osobami spokrewnionymi emocjonalnie, czyli mężem i żoną. Biorcami nerek było rodzeństwo, brat i siostra obciążone genetycznie wielotorbielowatością nerek typu dorosłych.


Krótka historia przeszczepów nerek na świecie

Era przeszczepiania narządów zrewolucjonizowała medycynę, dała szansę na poprawę jakości życia wielu pacjentom, a niektórym podarowała nowe życie.


Historia transplantologii sięga początku XX stulecia, kiedy to austriacki chirurg Emerich Ullmann połączył nerkę wcześniej pobraną od psa z naczyniami szyjnymi zwierzęcia, co skutkowało ponownym wydzielaniem moczu [1]. Początkowo próby z udziałem ludzi kończyły się niepowodzeniem, jeśli chodzi o prawidłowe funkcjonowanie przeszczepu, ale dzięki intensywnym pracom na polu transplantologii udoskonalono techniki zabiegów naczyniowych, za co Alexis Carrel otrzymał w 1912 roku Nagrodę Nobla [2]. Milowym krokiem w poszukiwaniu przyczyn nieudanych przeszczepów okazało się odkrycie zjawiska odrzucania przeszczepu przez brazylijskiego lekarza Petera Medawara w latach 50. ubiegłego stulecia. Badania nad odrzucaniem przeszczepu zostały docenione przez Komitet Noblowski, który przyznał Medawarowi Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny [3]. W 1954 roku w Stanach Zjednoczonych został przeprowadzony z powodzeniem pierwszy przeszczep izogeniczny (syngeniczny), czyli przeszczep między identycznymi genetycznie osobnikami. Jeden z braci - bliźniąt jednojajowych oddał nerkę drugiemu. Przeszczepu dokonał chirurg Murray, który za ten pionierski zabieg otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny [4].

W Polsce

Era przeszczepiania narządów w Polsce zaczyna się w drugiej połowie XX wieku. Pierwszy udany przeszczep nerki pobranej ze zwłok (od pacjenta po zatrzymaniu krążenia) przeprowadził 26 stycznia 1966 roku zespół chirurgów z Kliniki Chirurgii w Warszawie pod kierunkiem prof. Jana Nielubowicza. Po prasowym ogłoszeniu tego sukcesu okazało się, że w drugiej połowie 1965 roku odbył się przeszczep nerki pobranej od osoby zmarłej, przeprowadzony w klinice we Wrocławiu przez zespół prof. Wiktora Brossa. Nie pisano o tym wcześniej, gdyż przeszczep zakończył się niepowodzeniem [5]. W 2011 roku wykonano w Polsce 1042 przeszczepy nerek, z czego tylko 40 od żywego dawcy. Dawca nerki musi być osobą pełnoletnią. Procedura kwalifikacyjna rusza po stwierdzeniu zgodności grupy krwi między dawcą a biorcą w zakresie antygenów głównych, nie jest niezbędna identyczność. Czynnik Rh nie jest rozpatrywany, gdyż nie bierze udziału w mechanizmie odrzucania przeszczepu.


W Polsce przeszczepy rodzinne nerek stanowią 3-4% ogólnej liczby transplantacji nerek [6]. Dla porównania w Stanach Zjednoczonych i Skandynawii ta liczba sięga 40%. Najczęściej tym darem życia i miłości jeden z rodziców obdarowuje swoje dziecko. Kilka lat temu znany sportowiec Przemysław Saleta oddał nerkę swojej córce Nicole, której przestały funkcjonować nerki [7]. Możliwe są również przeszczepy między osobami ,,spokrewnionymi emocjonalnie", np. małżonkami.W Oddziale Urologii i Transplantacji Nerek Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. M. Pirogowa w Łodzi wykonano przeszczepy nerek u rodzeństwa obciążonego genetycznie wielotorbielowatością nerek typu dorosłych. Biorcami nerek byli siostra i o 6 lat młodszy brat. U brata w wieku 34 lat rozpoznano wielotorbielowatość nerek typu dorosłych. Badania obrazowe (USG jamy brzusznej, tomografi a komputerowa) wykonane u siostry potwierdziły tę chorobę. U mężczyzny w ciągu 15 lat rozwinęła się niewydolność nerek, która po następnych 5 latach wymagała leczenia nerkozastępczego hemodializami. Przebieg choroby u kobiety był zbliżony. W nieco krótszym czasie od momentu podwyższenia parametrów nerkowych 3 lata wymagała leczenia hemodializami. Dawcą nerki dla mężczyzny była o 3 lata młodsza żona, nieobciążona chorobami przewlekłymi [8]. Przeszczep nerki odbył się po 5 miesiącach od pierwszej hemodializy. Dawcą nerki dla kobiety był o 2 lata młodszy mąż, obciążony niewielkiego stopnia hipercholesterolemią [8]. Przeszczep nerki odbył się po 3 miesiącach od pierwszej hemodializy. Przeszczep nerki u siostry odbył się 2 lata wcześniej niż u brata. U siostry nerka męża od początku działała prawidłowo i tak jest do dziś, a właśnie mija 5 lat od przeszczepu. Przeszczep nerki u brata był powikłany zwężeniem przeszczepionego moczowodu, ale graft pracuje prawidłowo.


Trudno wyobrazić sobie większy dowód przywiązania i miłości oraz wspanialszy prezent dla najbliższej osoby. Dla tych dwóch par nie są pusto brzmiącym tekstem słowa Antoinea de Saint-Exuperyego: Prawdziwa miłość nie wyczerpuje się nigdy. Im więcej dajesz, tym więcej ci jej zostaje.


Omówienie

Najlepszą uznaną metodą leczenia przewlekłej choroby nerek (PCHN) jest przeszczepienie nerki. Jest to uzasadnione zarówno organizacyjnie (wielogodzinne dializy, odbywające się kilka razy w tygodniu, zaburzają rytm życia pacjentów), jak i ekonomicznie (koszty wieloletniej dializoterapii przewyższają koszty przeszczepu). Niestety, narządów pobranych od pacjentów po stwierdzonej śmierci pnia mózgu jest ciągle zbyt mało. Stąd pozyskiwanie nerek od dawców żywych wydaje się być zasadne. W Skandynawii i Stanach Zjednoczonych nerki od dawców żywych stanowią 40% pozyskiwanych organów, podczas gdy w Polsce ten odsetek wynosi 3-4%. Im wcześniej zostanie przeszczepiona nerka, czyli im krótszy jest okres dializ, tym większe szanse na długie, prawidłowe funkcjonowanie graftu. W przypadku obu przeszczepów rodzinnych przeszczepienie nerki odbyło się krócej niż 6 miesięcy od rozpoczęcia leczenia nerkozastępczego. Obie przeszczepione nerki podarowane przez współmałżonków pracują prawidłowo, a jest to odpowiednio 3 i 5 lat. Współmałżonkowie dawcy czują się dobrze, w wykonywanych u nich kontrolnych badaniach laboratoryjnych nie stwierdza się nieprawidłowości; obydwoje nadal pracują zawodowo.



lek. Liliana Mucha-Smejda
Oddział Urologii i Transplantacji Nerek
Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Pirogowa w Łodzi


ordynator oddziału: prof. dr hab. n. med. Józef Matych

Piśmiennictwo w internecie

  • Ullmann E.: Tissue and organ transplantation,, Ann Surg,60:195,1914
  • Courtney M., Townsend JR, R.Daniel Beauchamp, B.Marc Evers: Sabiston Textbook of Surgery.Wyd 17. Philadelphia: Saunders-Elsevier, 2004
  • Billingham R.E., Brent L., Medawar P.B.:Actively acquired tolerance of foreign cells.,,Nature 172:603,1953
  • Murray J.T., Merrill P., Harrison J.H.: Kidney transplantation between seven pairs of identical twins. ,,Ann Surg.148:343,1958
  • Wałaszewski J., Lao M., Szmidt J. Stryjecka-Rowińska D., Gradowska L., Szczerbań J., Durlik M., Pączek L., Rowiński W.: Pierwszy przeszczep nerki w Polsce :Puls: Numer 2013-03
  • Manitius J. :Dializoterapia czy transplantacja nerki, Postępy w transplantologii, rozdział 4:48-68, Wyd. Naukowe PWN SA, Warszawa 2013
  • Kowal K.: Żywy dawca nerki - aspekty etyczno-socjalne. I Sympozjum Naukowo-Szkoleniowe Żywy Dawca Nerki, Warszawa 19-20 marca 2010.
  • Achille M., Fortin M.C. et al.: Differences in psychosocial profiles between men and women living kidney donors. Clinical Transplantation 2007,21:315-320