| ||||||||||||||||||||
Jakość opieki pielęgniarskiej w opinii pacjentów po zabiegach urologicznych i ortopedycznych znieczulanych metodą podpajęczynówkowąWspółczesny człowiek, świadomy wielu zagrożeń cywilizacyjnych i niebezpieczeństw związanych z mechanizacją oraz technicyzacją życia, coraz częściej stawia zdrowie na pierwszym miejscu wśród innych wartości. Ochrona życia i zdrowia jest niezbywalnym i nienaruszalnym prawem każdego człowieka. Państwo zaś powinno zapewnić swoim obywatelom takie warunki, by to prawo mogło być przestrzegane. W profilaktyce,diagnostyce, apóźniejwleczeniu i pielęgnowaniu pacjenta dwie osoby są najważniejsze: lekarz i pielęgniarka. Zarówno leczenie pacjenta, jak i pielęgnowanie go są procesami złożonymi i wzajemnie się uzupełniającymi. Jakość opieki pielęgniarskiej stanowi bardzo znaczącą składową ogólnej jakości opieki świadczonej w danej placówce opieki zdrowotnej [1]. Rola opieki pielęgniarskiej Przez opiekę pielęgniarską należy rozumieć nie tylko całokształt za-biegów pielęgnacyjnych, manualnych czy technicznych, ale cały obszar kontaktów międzyludzkich, wiedzę pielęgniarek oraz ich zdolność do podejmowania decyzji. Jakość tej opieki jest więc bardzo trudno ocenić, a jeszcze trudniej zmierzyć. Co prawda istnieją już narzędzia do takiego pomiaru, ale dopiero po 2002 roku zweryfikowanojeidostosowanodopolskichwarunków[1]. Odnotowano już jednak przypadki szpitali mających certyfikaty,które źle są ocenione przez pacjentów. Satysfakcja pacjenta z opieki pielęgniarskiej jest jednym z mierników jakości opieki świadczonej przez pielęgniarki [1]. Pacjent ma pełne prawo wyrazić swoje uwagi, nawet krytyczne, co do jakości świadczonej usługi pielęgniarskiej. Jego zadowolenie z poziomu opieki pielęgniarskiej jest znakomitą oceną i jednocześnie reklamą świadczeniodawcy, czyli placówki zdrowia. Definicje jakości istniały już w czasach starożytnych. Miały one wymiar i sens filozoficzny. Arystoteles rozumiał jakość jako kategorię metafizyczną przeciwstawną do ilości, zaś dla Platona jakość była pewnym stopniem doskonałości [2]. Takie pierwotne, filozoficzne,nazbyt ogólne rozumienie jakości dało podstawy do budowy precyzyjniejszych, ściślejszych definicji. Jest to zjawisko konieczne w czasach wymogów, standardów i norm technicznych. P. Crosby twierdzi, że „jakość jest dostosowaniem do wymogów lub zaleceń” [2]. W przypadku jakości usług najtrafniejszą definicjępodajeFrankPrice, spostrzegając jakość jako dostarczenie klientowi tego, czego on dziś potrzebuje, za cenę, którą jest skłonny zapłacić [3]. Jak widać, we współczesnym rozumieniu jakości podstawową wartością, fundamentalną kategorią, są oczekiwania klienta, zarówno określone, jak i ukryte [2]. Użytkownik lub klient oczekuje, że produkt lub usługa będą miały taką wartość, za jaką on płaci. W hierarchii dóbr i usług klient najwyżej stawia zdrowie i wygodę [4]. Pojęcia jakości w opiece zdrowotnej nie da się zdefiniowaćjednoznacznie, ponieważ postrzegana jest ona w wielu aspektach. Aspektach ważnych, ale nie oddających roli, jaką jakość spełnia w dziale, którym jest opieka zdrowotna. Istnieje wiele definicjiokreślającychjakośćwopiecemedycznej.Według Światowej Organizacji Zdrowia jakość to rezultat (jakość techniczna), sposób użycia środków (wydajność ekonomiczna), organizacji usług i satysfakcji pacjenta [4]. R.S. Maxwell opisał głębiej jakości w usługach medycznych. Stwierdził, że jakość, aby odegrała swoją funkcję, musi opierać się na kryte-riach, do których zaliczył: dostępność, proporcjonalność, wydajność, równość, społeczną akceptację i ekonomizację świadczeń [4]. Według Maxwella jakość w opiece zdrowotnej trafnie ujął A. Donabedian. W myśl jego teorii jakość jest społecznym konstruktem, który reprezentuje nasze koncepcje i wartości zdrowia, nasze oczekiwania co do relacji pomiędzy świadczącymi opiekę a odbiorcami oraz nasz punkt widzenia na funkcję i rolę systemu ochrony zdrowia [4]. Jakość w opiece pielęgniarskiej jest jednym z elementów opieki zdro-wotnej, ale nie mniej ważnym od pozostałych. Dotyczy ona działania bezpośredniego między pacjentem a personelem medycznym, w tym przypadku między pacjentem a pielęgniarką. Elementem nastawionym już na konkretną grupę osób i określone działania. Pojęcie jakości w opiece pielęgniarskiej zdefiniował A. Piątek w 1999 roku jako „Stopień, w jakim opieka ta przyczynia się do osiąg-nięcia pożądanych efektów w stanie zdrowia osób (grup), zwiększa zdolność do samoopieki lub samopielęgnacji oraz wykazuje zgodność z aktualną profesjonalną wiedzą i przyjętymi standardami” [5]. Ostatnim elementem, na którym opiera się cały proces zapewniania jakości opieki pielęgniarskiej, są standardy. Standardy to zasady i po-stępowanie w opiece nad poszczególnymi grupami pacjentów. Istotą standardu jest ukierunkowanie go na pożądany, wartościowy poziom, który zmierza w kierunku ideału, ale z zachowaniem osiągalności i realistyczności. Stosujemy go według przyjętego kryterium, np. stanu zdrowia, zdolności do samoopieki czy też jednostki chorobowej. Standardu nie możemy narzucić, musimy go akceptować [5]. Dlatego tak ważny jest udział pielęgniarki w ułatwieniu ich akceptacji i zrozumienia. Pacjent, mając wolność wyboru i swobody decydowania o swojej aktywności, bierze udział w ustalaniu standardów, jednocześnie ułatwia przeprowadzenie pomiaru, a ocenę czyni bardziej miarodajną i obiektywną [6]. Podsumowując należy przyznać, że kategoria jakości zajmuje silną pozycję w dzisiejszym świecie, w każdej dziedzinie życia, w tym również w opiece zdrowotnej. Autorzy pracy chcieliby poświęcić szczególną uwagę jakości opieki pielęgniarskiej nad pacjentami po zabiegach urologicznych i ortopedycznych, która ma niebagatelne znaczenie dla całości procesu leczenia i zdrowienia tych pacjentów. Zabiegi urologiczne i ortopedyczne przeprowadzane są często u pa-cjentów w podeszłym wieku, dlatego trzeba uwzględnić towarzyszące choroby związane z wiekiem. Większość zabiegów urologicznych wymaga również specjalnego ułożenia, które jest nie tylko nieprzyjemne, ale może znacznie upośledzać czynność układu krążenia i układu oddechowego pacjenta. W operacjach urologicznych stosuje się często centralną blokadę nerwów [7]. Metoda centralnej blokady nerwowej została opisana w 1898 roku przez sławnego chirurga Augusta Biera i jego asystenta Hildebrandta. Znieczulenie podpajęczynówkowe jest najstarszym i najczęściej używanym rodzajem znieczulenia. Określa się je jako bezpieczne i bezbolesne przeprowadzenie pacjenta przez czas operacji lub zabiegu medycznego, a priorytetem działalności zespołu anestezjologicznego w czasie znieczulenia jest bezpieczeństwo pacjenta [8]. Znieczulenie podpajęczynówkowe uzyskuje się poprzez odwracalne przerwanie przewodnictwa w rdzeniowych korzeniach nerwowych po wstrzyknięciu do przestrzeni podpajęczynówkowej w odcinku lędźwiowym środków znieczulających miejscowo. Podanie środka znieczulającego wywołuje odwracalną blokadę współczulną, czuciową i ruchową, umożliwiającą przeprowadzenie operacji w obrębie kończyn dolnych, miednicy, krocza i podbrzusza [8]. Dlatego jest tak chętnie wykorzystywanym znieczuleniem np. w uro-logii i ortopedii. Cel pracy Celem pracy było zbadanie i ocena poziomu jakości opieki pielęgniarskiej w opinii pacjentów będących w pierwszej i drugiej dobie po zabiegach urologicznych i ortopedycznych znieczulanych metodą podpajęczynówkową. Materiał i metoda W badaniach uczestniczyło 100 pacjentów. Byli to kolejni pacjenci będący w pierwszej i drugiej dobie po zabiegach urologicznych i ortopedycznych, znieczulani metodą podpajęczynówkową, hospi-talizowani w Oddziale Urologii i Urazowo-Ortopedycznym SZPZOZ w Ostrołęce. Badania trwały od kwietnia do maja 2008 roku. W badaniach uczestniczyli mężczyźni i kobiety w następujących przedziałach wiekowych: do 30 roku życia, od 31 do 50 roku życia, od 51 do 70 roku życia i powyżej 70 roku życia, z wykształceniem podstawowym, zawodowym, średnim i wyższym oraz pobytem w szpitalu pierwszym lub kolejnym, a także trybem przyjęcia nagłym i planowanym. Badania przeprowadzono zachowując wymagania etyczne. Przed rozpoczęciem badań każdy pacjent został poinformowany o celu badań i wyraził świadomą zgodę na udział w nich. Metodą badawczą oceny satysfakcji pacjenta z jakości opieki pielęgniarskiej była metoda sondażu diagnostycznego, a narzędziem kwestionariusz ankiety własnej. Kwestionariusz ankiety składał się z 14 pytań zamkniętych. W ankiecie zastosowano skalę ocen poziomu jakości opieki pielęgniarskiej: Zbadano zależność satysfakcji pacjentów z jakości opieki pielęgniarskiej od płci, wieku, wykształcenia, kolejności pobytu w szpitalu oraz trybu przyjęcia do szpitala. Analizy statystycznej dokonano testem chi-kwadrat niezależności. Hipotezę zerową odrzucono dla p< 0,05. Podsumowanie Badania dowiodły, że mężczyźni ocenili bardzo dobrze opiekę pielęgniarską w 52,15%, zaś kobiety w 47,85%. 53,48% odpowiedzi oceniających opiekę pielęgniarską dobrze padło wśród mężczyzn, natomiast wśród kobiet 46,52%. Aż w 76,92% kobiety oceniły opiekę negatywnie, w przypadku mężczyzn ocena negatywna wynosiła 23,08%. Satysfakcja pacjentów z jakości opieki zdrowotnej nie zależała od płci (p> 0,6218). Wyniki były nieistotne statystycznie, prezentuje je rycina 1.
Badania wykazały, że z opieki pielęgniarskiej najbardziej zadowoleni byli pacjenci w przedziale wiekowym 51-70 lat (44,91%), pacjenci w przedziale wiekowym 31-50 lat bardzo dobrze ocenili opiekę w 20,75%. Badani powyżej 70 roku życia udzielili 18,73% odpowiedzi świadczących o bardzo dobrej opiece pielęgniarskiej, zaś najmniejszy procent odpowiedzi bardzo dobrych (15,61%) przypadł na przedział wiekowy do 30 roku życia. W przedziale wiekowym 51-70 oceniono jakość opieki jako dobrą w 36,03%. Chorzy w wieku 31-50 ocenili dobrze w 24,54%, w przedziale wiekowym do 30 lat w 29,5%, natomiast badani w wieku powyżej 70 lat w 9,92%. Pacjenci w wieku do 30 roku życia ocenili opiekę negatywnie w 50%, w przedziale wiekowym 31-50 lat w 41,67%, zaś 8,33% odpowiedzi negatywnych odnotowano w przedziale wiekowym 51-70 lat. Chorzy powyżej 70 lat nie udzielili żadnej odpowiedzi negatywnej. Satysfakcja z jakości opieki pielęgniarskiej zależała od wieku badanych (p< 0,0012). Wyniki były istotne statystycznie, przedstawia je rycina 2. Wyniki badań wykazały, że opiekę pielęgniarską ocenili bardzo dobrze w 48% pacjenci z wykształceniem średnim, w 23,62% pacjenci z wykształceniem podstawowym, w 15,02% z zawodowym, a z wykształceniem wyższym w 13,31%. Dobrze opiekę ocenili w 35,47% chorzy z wykształceniem wyższym, w 40,53% z wykształceniem średnim, w 12,27% z zawodowym, zaś z podstawowym w 11,73%. Największy odsetek odpowiedzi, bo aż 53,85% oceniających opiekę negatywnie, zanotowano u pacjentów z wykształceniem wyższym, natomiast 46,15% u chorych z wykształceniem średnim. Pacjenci z wykształceniem podstawowym i zawodowym nie udzielili żadnej odpowiedzi negatywnej. Wykształcenie miało wpływ na satysfakcję pacjentów z jakości opieki pielęgniarskiej (p< 0,0002). Wyniki były istotne statystycznie, prezentuje je rycina 3. Badania dowiodły, że pacjenci, którzy byli w szpitalu po raz pierwszy, ocenili bardzo dobrze opiekę w 34,67%, a pacjenci, którzy przebywali w szpitalu kolejny raz w 65,33%. Jakość opieki na poziomie dobrym ocenili w 45,60% pacjenci, którzy byli hospitalizowani pierwszy raz, a w 54,40% chorzy hospitalizowani wielokrotnie. Negatywnych ocen padło 53,85% wśród pacjentów będących po raz kolejny w szpitalu. Pacjenci będący po raz pierwszy w szpitalu udzielili 46,15% odpowiedzi negatywnych. Satysfakcja pacjentów z jakości opieki pielęgniarskiej nie zależała od kolejności pobytu w szpitalu (p> 0,1372). Wyniki badań były nieistotne statystycznie, przedstawia je rycina 4.
Badania wskazały, że pacjenci przyjęci do szpitala w trybie planowanym ocenili bardzo dobrze opiekę aż w 80,48%, a w trybie nagłym tylko w 19,52%. Pacjenci przyjęci w trybie nagłym ocenili dobrze opiekę w 33,87%, zaś w trybie planowanym w 66,13%. Badani przyjęci w trybie nagłym byli niezadowoleni z usług pielęgniarskich w 53,85%, a chorzy przyjęci w trybie planowanym w 46,15%. Satysfakcja pacjentów z jakości opieki pielęgniarskiej zależała od trybu przyjęcia do szpitala (p< 0,000002). Wyniki były istotne statystycznie, prezentuje je rycina 5. Dyskusja Wiemy już dzisiaj dokładnie, że niekwestionowany wpływ na przebieg i skuteczność terapii oraz na poczucie bezpieczeństwa pacjentów, stopień ich poinformowania i zadowolenia z pobytu w szpitalu ma opieka pielęgniarska. Opieka ta stanowi jeden z najszerszych ob-szarów świadczeń zdrowotnych, realizowanych w najbliższym i najbardziej bezpośrednim kontakcie z pacjentem. Jej jakość jest wypadkową pracy pielęgniarek i oddziaływań innych profesjonalistów [9]. Do uzyskania obiektywnych wyników dotyczących jakości opieki pielęgniarskiej konieczne jest otrzymanie informacji zarówno od osób świadczących usługi pielęgniarskie, jak i ich odbiorców. Jednym ze sposobów oceny pielęgnowania jest badanie satysfakcji pacjentów [9, 10, 11]. Wyniki badań własnych dowiodły, że dobrze (53,48%) i bardzo dobrze (52,15%) opiekę pielęgniarską oceniają mężczyźni. Negatywnie opiekę pielęgniarską oceniły kobiety, bo aż w 76,92%. Dowodzi to, że kobiety mają większe oczekiwania wobec opieki pielęgniarskiej i są bardziej wymagającą grupą chorych. Jednak wyniki badań wykazały, że na satysfakcję pacjentów po zabiegach operacyjnych z jakości opieki pielęgniarskiej nie miała wpływu płeć (p> 0, 6218).
Najmłodsi zbadani pacjenci udzielili aż połowy odpowiedzi świadczących o ich niezadowoleniu z opieki, którą byli otoczeni przez personel pielęgniarski. Najwyżej jakość opieki pielęgniarskiej ocenili badani od 51 do 70 roku życia (44,91%). Bardzo zadowoleni z opieki pielęgniarskiej byli także najstarsi zoperowani, którzy nie udzielili ani jednej odpowiedzi oceniającej opiekę w sposób negatywny. Wiek badanych pacjentów miał wpływ na ich satysfakcję z jakości opieki pielęgniarskiej (p< 0,0012). Najmniejszą satysfakcję z opieki pielęgniarskiej mieli pacjenci z wykształceniem wyższym. Najwyżej jakość opieki pielęgniarskiej ocenili chorzy z wykształceniem średnim i podstawowym. Badani z wykształceniem podstawowym i zawodowym nie udzielili żadnej odpowiedzi, która oceniałaby opiekę pielęgniarską w sposób negatywny. Badania dowiodły, że satysfakcja z jakości usług pielęgniarskich zależała od wykształcenia zbadanych pacjentów (p< 0,0002). Satysfakcja pacjenta to stopień akceptowania przez chorego opieki w odniesieniu do jego oczekiwań i potrzeb. Jest to reakcja emocjonalna i subiektywna, na którą mają wpływ osobiste oczekiwania i wartości oraz wcześniejsze doświadczenia pacjenta [12]. Wcześniejsze doświadczenia spowodowały być może to, że jakość opieki pielęgniarskiej ocenili wyżej pacjenci, którzy przebywali w szpitalu kolejny raz, niż ci, którzy byli hospitalizowani po raz pierwszy. Jednak wśród chorych hospitalizowanych kilkakrotnie padło więcej odpowiedzi oceniających opiekę pielęgniarską w sposób negatywny. Wyniki badań własnych dowiodły, że satysfakcja pacjentów z jakości opieki pielęgniarskiej nie zależała od tego, czy dany pacjent był hospitalizowany pierwszy raz, czy też był to jego kolejny pobyt w szpitalu (p> 0,1372). Najwyżej opiekę pielęgniarską ocenili pacjenci zoperowani w trybie planowanym, a najniżej badani, którzy byli przyjęci do szpitala w trybie nagłym i być może nie zdążyli przygotować się do czasem bardzo trudnej roli pacjenta. Przeprowadzone badania wykazały wyraźny wpływ trybu przyjęcia pacjentów do szpitala na ich satysfakcję z jakości opieki pielęgniarskiej, jaką byli otoczeni po przeprowadzonych zabiegach operacyjnych (p< 0,000002). Wzrost zainteresowania potrzebami pacjentów i ich opinią o jakości usług, a także doznaną bądź nie doznaną satysfakcją, nastąpił w połowie lat dziewięćdziesiątych. Na zmieniającym się rynku usług medycznych, gdzie usługa jest towarem, ogromny nacisk należy położyć na jakość, bez której nie ma i nie będzie zadowolenia pa- cjenta i dobrej opinii o placówkach ochrony zdrowia. Sprzeczności i rozbieżności pomiędzy oczekiwaniami a rzeczywistością usługi będą wpływać nie tylko na modyfikację oczekiwań, ale też na opinię i satysfakcję pacjentów [13]. Systematyczna ocena jakości opieki pielęgniarskiej, jaką podejmuje zespół terapeutyczny wobec pacjentów, wydaje się dzisiaj możliwością doskonalenia całego systemu opieki zdrowotnej, a nie tylko poszczególnych jego elementów. Zapewnienie pacjentom zadowalającego dostępu do usług medycznych oraz opieki na jak najwyższym poziomie, odpowiadającej ich potrzebom oraz spełniającej pokładane w niej nadzieje, to bardzo istotny czynnik satysfakcji chorego i jego rodziny ze świadczonych mu usług [13]. Z badań własnych wynika, że satysfakcja pacjentów z jakości opieki pielęgniarskiej kształtowała się na dość wysokim poziomie. Średnia odpowiedzi pozytywnych, których udzielili badani pacjenci świadczy, że większość chorych po zabiegach urologicznych i ortopedycznych jest zadowolona z opieki pielęgniarskiej. Systematyczne badania, pomiar i ocena poziomu jakości opieki pielęgniarskiej są podstawą do jej doskonalenia i zapewnienia odpowiedniego poziomu jakości opieki, który będzie zgodny z oczekiwaniami świadczeniobiorców, czyli pacjentów i świadczeniodawców [9, 13]. Wnioski licencjat pielęgniarstwa Anna Żakowska pielęgniarka specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologii i intensywnej opieki, Zakład Podstaw Pielęgniarstwa
|
||||||||||||||||||||
