Przegląd Urologiczny 2007/1 (41) wersja do druku | skomentuj ten artykuł | szybkie odnośniki
 
strona główna > archiwum > Przegląd Urologiczny 2007/1 (41) > Dr Felix Hagen (1880-1962) - pierwszy urolog w...

Dr Felix Hagen (1880-1962) - pierwszy urolog w Szczecinie

Pierwszy 25-30-łóżkowy Oddział Urologii w Szczecinie otwarto 1 marca 1919 roku. Ordynatorem oddziału został 39-letni "specjalista chorób moczu, pęcherza i nerek" - dr Felix Hagen z Berlina. Oprócz pracy w szpitalu dr Hagen prowadził własną prywatną praktykę. W październiku 1935 roku zlikwidowano stanowisko ordynatora oddziału urologii, a urologię wcielono do oddziału chirurgii. Dr Hagen prowadził prawie do końca wojny prywatną praktykę urologiczną w Szczecinie.

Rycina 1
Dr Hagen w gabinecie w Szczecinie

Felix Hagen urodził się 27 maja1880 roku w Berlinie (ryc. 1). Jego ojciec Robert Hagen urodził się jako syn rolnika we wsi Mosina (Mossin) w pobliżu Witnicy (Vietz), powiat Gorzów Wielkopolski, na wschód od Frankfurtu nad Odrą. Zdobył wykształcenie handlowca i otworzył "interes" w Berlinie. Matka pochodziła z Witnicy.

W roku 1900 Felix Hagen ukończył Königliches Friedrich-Wilhelms- -Gymnasium w Berlinie. Medycynę studiował w Berlinie i we Freiburgu. Doktorat zrobił na podstawie rozprawy "Ein epitheliarer Tumor der Irishinterfläche" (Nabłonkowy guz tylnej powierzchni rogówki) (ryc. 2). Tytuł doktora otrzymał we Freiburgu w 1905 roku. Jego promotorem był prof. Karl Theodor Axenfeld.

Rycina 2
Praca doktorska
Rycina 3
Publikacja w "Zeitschrift fur Urologie", 1913

Praca zawodowa. Pobyt w Berlinie

Od 1905 do 1907 roku pracował jako asystent w uniwersyteckiej Klinice Okulistycznej w Kilonii, prawdopodobnie uzyskał specjalizację w okulistyce. Następnie pracował w Witnicy jako lekarz ogólny lub okulista. W latach 1908-1909 był lekarzem na statku "Liberia", kursującym z emigrantami na szlaku Hamburg-Chiny. W berlińskiej książce telefonicznej z 1909 roku widnieje jego nazwisko: Dr med., Felix Hagen, Arzt. Ożenił się w 1909 roku z córką fabrykanta mebli Gretą Ziegenhorn z Erfurtu (ur. 1891). Małżonkowie zamieszkali w Berlinie.

Rycina 4
Dr Hagen jako lekarz wojskowy (Stabsarzt) w czasie I wojny światowej
Rycina 5
Oddział Urologiczny, parter, 1919

Od 1912 roku był asystentem w berlińskim Szpitalu Wschodnim dla chorych na choroby narządów moczowo-płciowych. W latach 1912-1919 pełnił funkcję ordynatora tego oddziału i miał prywatną praktykę urologiczną w Berlinie. Opublikował kilka prac urologicznych (ryc. 3). W czasie I wojny światowej dr Hagen był lekarzem w Szpitalu Wojskowym (Stabsarzt) (ryc. 4).

Praca w Szczecinie

W latach 1919-1935 był ordynatorem Oddziału Urologicznego Szpitala Miejskiego na Pomorzanach (Pommerensdorf) w Szczecine. Oddział mieścił się na parterze budynku chirurgicznego i liczył 25-30 łóżek, 17 dla mężczyzn oraz 10-13 dla kobiet (ryc. 5). Oprócz pracy w szpitalu dr Hagen miał rozległą prywatną praktykę w Szczecinie.

Rycina 6
Publikacja w "Medizinische Klinik", 1930

Doktor F. Hagen był bardzo pracowitym lekarzem. Wraz z postępem nauk medycznych systematycznie wprowadzał w swoim oddziale urologii nowe metody diagnostyczne i terapeutyczne. Oprócz pracy zawodowej w szpitalu i prowadzenia praktyki dr Hagen przedstawiał wyniki badań i osiągnięcia lecznicze na posiedzeniach naukowych Szczecińskiego Towarzystwa Lekarskiego, a także publikował prace kliniczne w czasopismach medycznych (ryc. 6).

Zadaniem oddziału urologii było przebadanie i przeprowadzenie diagnostyki różnicowej u chorych internistycznych, a u chorych chirurgiczno-urologicznych przebadanie, przygotowanie i zakwalifikowanie do operacji. Chorych na gruźlicę układu moczowego przewożono do Szpitala Chorób Gruźliczych w Zdunowie. Urologia operacyjna należała do oddziału chirurgicznego. Diagnostyka i leczenie endoskopowe układu moczowego należało do doktora Hagena.

Dr Hagen był aktywnym członkiem Szczecińskiego Klubu Żeglarskiego, dużo żeglował po Zalewie Szczecińskim i Jeziorze Dąbskim. Zamiłowanie do żeglarstwa przekazał córce Brigitte (ur. 23.03.1920 r.), która uprawiała ten sport aż do podeszłego wieku.

Rycina 7
Oddział chirurgiczny i urologiczny, 1940

W 1935 roku samodzielny Oddział Urologiczny zlikwidowano. Oddział został włączony do Oddziału Chirurgii (ordynator: prof. Karl Vogeler, 1889-1978), a doktora Hagena zwolniono z pracy (ryc. 7). Urologia jako oddział pomocniczy i de facto zależny od interny i chirurgii, nie mógł się w pełni rozwinąć i utrzymać. Według opinii córki doktora Hagena (Brigitte von Grumbkow, ur. 1920 r.) były to szykany władz w stosunku do ojca, który odmówił wstąpienia do NSDAP (partia nazistowska).

Dr Hagen nadal pracował intensywnie w swojej prywatnej praktyce urologicznej przy Augusta Str. 6 (ul. Małopolska) do 1944 roku. Drugim urologiem w Szczecinie był dr Karl Wendorff. Miał praktykę urologiczną przy Kaiser-Wilhelm Str. 49 (ul. Jedności Narodowej).

Latem 1944 roku, w czasie nalotów dywanowych aliantów, miasto, a w tym dom rodziny Hagenów i gabinet doktora zostały zbombardowane. Po nalotach władze hitlerowskie ogłosiły Szczecin twierdzą, rozpoczęto ewakuację ludności i mienia.

Ucieczka ze Szczecina do Erfurtu

W lutym 1945 dr Hagen wraz z żoną opuścił Szczecin, udając się do Erfurtu, gdzie jego żona Grete Anna wychowywała się i miała liczną rodzinę. Dzieci Hagenów nie przybyły do Erfurtu z rodzicami. Wszyscy mieszkali w Północnej Nadrenii. Walter Hagen (1911-2002) ożeniony z Karin Gresers mieszkał w Krefeld, dr Joachim Hagen (1914-1990), internista, ożeniony z Marie-Antoinette Rogmann, miał prywatną praktykę internistyczną w Kleve. Brigitte wyszła za mąż za pastora ewangelickiego (dr Dietrich von Grumbkow, urodzony we Wrocławiu, studia teologiczne i filozofczne) i zamieszkała z mężem w Düsseldorfie, gdzie po śmierci męża nadal mieszka.

Rycina 8
Nekrolog, 1962.
Rycina 9
Grobowiec rodzinny, 1971

Ostatnie lata

Po przybyciu do Erfurtu w 1945 roku państwo Hagenowie mieszkali najpierw przy Wilhelmstraße 28, a następnie długi czas przy Herderstraße 24. W 1946 roku dr Hagen otworzył prywatną urologiczną praktykę przy Meyfahrtstraße 18, którą prowadził aż do śmierci w 1962 roku.

Rycina 10
Córki pierwszych szefów urologii szczecińskiej: od lewej dr Elżbieta Wojewska i Brigitte Hagen

Felix Hagen zachorował na raka pęcherza, był leczony i naświetlany w Düsseldorfie-Golzheim (prof. Hans Bśminghaus). Zmarł z powodu mocznicy i posocznicy moczowej 30 lipca 1962 roku w Erfurcie. Został pochowany na cmentarzu południowym (Südfriedhof) w grobowcu rodziny żony (ryc. 8). Żona dr. Hagena przeżyła męża o osiem lat, zmarla 8 grudnia1970 roku w Erfurcie (ryc. 9).

Córka Brigitte von Grumbkow jest aktywna, wyjeżdża na urlopy i regularnie odwiedza wnuków, syna i córkę, którzy są pastorami ewangelickimi.

W 2005 roku wraz z moją żoną, córką prof. Alfonsa Wojewskiego, odwiedziliśmy panią Brigitte von Grumbkow w Düsseldorfie. Było to bardzo przyjemne spotkanie córek pierwszych urologów w Szczecinie (ryc. 10).